ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Νέα απειλή από «ξαδέρφια» της ευλογιάς

Η ευλογιά μπορεί να εξαλείφθηκε, αλλά η ευλογιά των πιθήκων και η ευλογιά των αγελάδων κάνουν δυναμική επανεμφάνιση

Η παγκόσμια εξάλειψη της ευλογιάς στους ανθρώπους έγινε δυνατή επειδή χρειαζόταν να σπάσει μόνο μία αλυσίδα μετάδοσής της (γκρι βέλος). Η ευλογιά των πιθήκων, αντίθετα, μπορεί να μεταδοθεί από τον ένα άνθρωπο στον άλλο, καθώς και μεταξύ οποιουδήποτε συνδυασμού ανθρώπων - άλλων πρωτευόντων θηλαστικών - τρωκτικών που ζουν στα δέντρα - τρωκτικών που ζουν στο έδαφος. Ο ιός έχει πολλές οδούς διαφυγής και έτσι είναι απίθανο να εξαλειφθεί

Στέλεχος του ιού της ευλογιάς των ζώων, σαν αυτό που χτύπησε πρόσφατα αιγοπρόβατα και στη συνέχεια αγελάδες στη χώρα μας, είχε ξαναεπισκεφθεί τη χώρα μας και το 1997. Το χτύπημα για την κτηνοτροφία και τους παραγωγούς και τις δύο φορές ήταν μεγάλο, με αναγκαστική θανάτωση χιλιάδων ζώων και σταβλισμό για μεγάλο διάστημα με σημαντικό κόστος, ολόκληρων κοπαδιών. Οπως κατήγγειλε το ΚΚΕ με Ερώτησή του στη Βουλή, αιτία ήταν η έλλειψη προληπτικών μέτρων, καθώς οι αστικές κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να αποτρέψουν την καταστροφή των μικρών παραγωγών, που οδηγεί στη συγκέντρωση της παραγωγής σε μεγαλοαγρότες καπιταλιστές της υπαίθρου, ενώ αντιμετωπίζουν την κτηνοτροφία από τη σκοπιά της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της ΕΕ και όχι από τη σκοπιά των παραγωγικών αναγκών και δυνατοτήτων της χώρας.

Πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια, όταν πρωτοεμφανίστηκε η ευλογιά, η ανθρωπότητα δεν μπορούσε να κάνει τίποτα περισσότερο από το να προσεύχεται στους θεούς για βοήθεια. Ο φοβερός ιός πρώτα επιτίθεται στο βλεννογόνο της μύτης ή του λαιμού και στη συνέχεια διαδίδεται ταχύτατα στον οργανισμό προκαλώντας στο δέρμα τα χαρακτηριστικά εξανθήματα, φλύκταινες γεμάτες ιούς. Στην περίοδο για την οποία υπάρχουν ιστορικά στοιχεία, ο ιός της ευλογιάς σκότωσε το ένα τρίτο των ανθρώπων που μόλυνε. Μόνο τον 20ό αιώνα σκότωσε 300 εκατομμύρια, άντρες, γυναίκες και παιδιά.

Εξάλειψη

Το 1915 η ευλογιά σημάδεψε αυτό το παιδί για όλη του τη ζωή

Στο τέλος της δεκαετίας του 1970, η θανατηφόρα μάστιγα εξαλείφθηκε από το πρόσωπο της Γης, χάρη σε εκστρατείες μαζικού εμβολιασμού, που προστάτεψαν εκατομμύρια, αφήνοντάς τους μόνο μια μικρή ουλή στο πάνω μέρος του βραχίονα. Μην έχοντας πού να κρυφτεί στη φύση - οι άνθρωποι είναι οι μόνοι φορείς της ευλογιάς - ο ιός εξαλείφθηκε. Σήμερα, τα μόνα γνωστά δείγματα του ιού της ευλογιάς είναι ασφαλισμένα σε δύο εξειδικευμένα κρατικά εργαστήρια, ένα στις ΗΠΑ και ένα στη Ρωσία. Αν δεν υπάρχει ένα καταστροφικό ατύχημα σε κάποιο από αυτά τα εργαστήρια, σκόπιμη απελευθέρωση ή γενετική τροποποίηση και απελευθέρωση του ιού, τότε η ευλογιά δεν θα ξανασκορπίσει ποτέ το θάνατο και τη δυστυχία στους ανθρώπους.

Από την επίσημη εξάλειψη της ευλογιάς το 1979, κανένα κράτος δεν συνέχισε το μαζικό εμβολιασμό για την ευλογιά, αν και οι ΗΠΑ προχώρησαν σε εμβολιασμούς υγειονομικού και στρατιωτικού προσωπικού μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους στη Νέα Υόρκη το 2001 και πριν από τις ιμπεριαλιστικές επιθέσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ετσι, μια ολόκληρη γενιά σε παγκόσμια κλίμακα έφτασε στην ενηλικίωση, χωρίς να έχει εκτεθεί ούτε στην ασθένεια, ούτε στο εμβόλιο, το οποίο μερικές φορές είχε σοβαρές μέχρι και θανατηφόρες παρενέργειες (πέθαναν τουλάχιστον 17 στρατιώτες των ΗΠΑ που εμβολιάστηκαν το 2001, ενώ πολλοί άλλοι απέκτησαν μόνιμα προβλήματα υγείας).

Θετικές παρενέργειες

Εδώ βρίσκεται το ζήτημα. Γιατί όσοι εμβολιάζονταν ενάντια στην ευλογιά ανέπτυσσαν ανοσία και στη μόλυνση από τα ξαδέρφια της, τις ζωονόσους της ευλογιάς, συμπεριλαμβανομένων της ευλογιάς των πιθήκων και της ευλογιάς των αγελάδων. Την εποχή των εμβολιασμών, αυτή η πρόσθετη εξασφάλιση θεωρούνταν μικρό όφελος. Τώρα που οι εμβολιασμοί σταμάτησαν, γεννιέται το ερώτημα: Θα μπορούσαν αυτοί οι ιοί, που όπως και η ευλογιά ανήκουν στο γένος Orthopoxvirus, να αποτελέσουν κίνδυνο για τον άνθρωπο;

Υπάρχουν λόγοι ανησυχίας. Αντίθετα με την ευλογιά, η ευλογιά των αγελάδων και των πιθήκων κρύβονται σε τρωκτικά και άλλα ζώα κι έτσι δεν μπορούν ποτέ να εξαλειφθούν πλήρως. Οι περιπτώσεις ασθένειας ανθρώπων από ευλογιά των πιθήκων και ευλογιά των αγελάδων σταθερά αυξάνονται τα τελευταία χρόνια (τουλάχιστον εικοσαπλασιάστηκαν σε σχέση με το 1980). Οσο αυξάνονται τα κρούσματα σε ανθρώπους, αυξάνεται και η πιθανότητα μετάλλαξης των ιών έτσι που να μεταδίδονται πιο εύκολα στον άνθρωπο και από άνθρωπο σε άνθρωπο. Επιπλέον και οι δύο ιοί έχουν αρχίσει να μολύνουν ζώα διαφορετικά από τους συνήθεις φορείς τους, αυξάνοντας την πιθανότητα να διαδοθούν σε όλο τον πλανήτη μέσα από νέα μονοπάτια.

Κανείς δεν ξέρει πώς οι δύο ζωονόσοι της ευλογιάς θα εξελιχθούν στο πέρασμα του χρόνου, αλλά οι ιολόγοι ανησυχούν ότι αν μεταλλαχθούν ώστε να μεταπηδούν πιο εύκολα από τον έναν άνθρωπο στον άλλο, τότε θα μπορούσαν να ερημώσουν μεγάλα τμήματα της υδρογείου. Μπροστά σε αυτό το στενάχωρο ενδεχόμενο, κάποιοι επιστήμονες προσπαθούν να μάθουν περισσότερα για τους λοιμούς ευλογιάς, που ίσως ήδη δρομολογούνται στη φύση, έτσι ώστε να σημάνουν έγκαιρα συναγερμό αν δουν μετεξέλιξη των ιών της ευλογιάς των πιθήκων και των αγελάδων προς πιο απειλητικές μορφές. Κι εδώ ίσως βρίσκεται το δεύτερο ζήτημα, αφού κάποιοι δε μένουν στην παρακολούθηση της εξέλιξης του ιού, αλλά προσπαθούν να φτιάξουν στελέχη ιών με τις επικίνδυνες ιδιότητες, ώστε να τα μελετήσουν για να είναι ...προετοιμασμένοι. Ετσι, όμως, αυξάνεται η πιθανότητα ατυχήματος, χρήσης των στελεχών αυτών σε πράξεις βιολογικού πολέμου ή τρομοκρατίας, ή απλώς κακής εκτίμησης της επικινδυνότητας των γενετικά τροποποιημένων ιών.

Επικίνδυνες έρευνες

Το σκηνικό με τους ιούς της ευλογιάς των ζώων περιπλέκεται, ακριβώς γιατί ο κίνδυνος δεν προέρχεται μόνο από διεργασίες που πραγματοποιούνται με φυσικό τρόπο μέσα στα οικοσυστήματα, αλλά και από το ενδεχόμενο της κατά λάθος ή σκόπιμης ανθρώπινης παρέμβασης. Εγραφε ο «Ρ» το 2003: «Ο γενετικώς μεταλλαγμένος ιός, που έφτιαξε ομάδα επιστημόνων με ..."αντιβιοτρομοκρατικό ζήλο", υπό τη γενική επίβλεψη του δρ Μαρκ Μπούλερ, στο πανεπιστήμιο Σεντ Λούις, είναι θανατηφόρος σε ποσοστό 100% και πλήττει οργανισμούς, είτε αυτοί έχουν εμβολιαστεί έναντι ιών της ευλογιάς, είτε έχουν λάβει αντιϊκά φάρμακα... Ο Μπούλερ προχώρησε δοκιμάζοντας την ίδια τεχνική για τη γενετική μετάλλαξη σε ιό ευλογιάς που πλήττει τις αγελάδες αλλά και άλλα είδη ζώων (ακόμα και τον άνθρωπο...). Προσεχώς, θα δοκιμάσει τις δυνατότητες του θανατηφόρου ιού ευλογιάς, που "δημιούργησε", σε ποντίκια εργαστηρίων βιολογικών όπλων του αμερικανικού στρατού στο Ιδρυμα Ιατρικών Μελετών Μεταδοτικών Ασθενειών στο Φρούριο Ντέντρικ! Ολα αυτά αποκαλύπτονται σε αποκλειστικό ρεπορτάζ του βρετανικού επιστημονικού περιοδικού "NEW SCIENTIST", όπου ο Μαρκ Μπούλερ αναφέρεται στην έρευνά του λέγοντας πως το βασικό του κίνητρο ήταν να "εξερευνήσει τις δυνατότητες που θα είχαν πιθανοί βιοτρομοκράτες"...».

Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που θα μπορούσε να καταπιάνεται και να βρίσκει με ασφάλεια λύσεις στους κινδύνους από τις ζωονόσους της ευλογιάς και τη μετεξέλιξή τους ως ενδημικών στο ανθρώπινο είδος παθογόνων. Αντ' αυτού, χρηματοδοτούνται αμφισβητήσιμες και επικίνδυνες έρευνες, δεν παίρνονται προληπτικά μέτρα για την προστασία των ζώων (και εμμέσως των ανθρώπων), αδυνατίζει το πρόγραμμα δωρεάν εμβολιασμών για τις άλλες επικίνδυνες νόσους. Ο καπιταλισμός ανάβει «φωτιές» και λησμονεί να σβήσει όσες ανάβουν με φυσικό τρόπο, καθώς είναι βαθιά απασχολημένος με το κυνήγι του κέρδους και τις εγγενείς κρίσεις που τον μαστίζουν.