ΜΟΛΥΒΔΟΣ

Επικίνδυνος για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικους

Οσο περισσότερα μαθαίνουν οι επιστήμονες για τους κινδύνους στην υγεία από το μόλυβδο, τόσο αντιλαμβάνονται ότι έχει υποτιμηθεί πόσο δηλητηριώδης είναι όχι μόνο για τα παιδιά, όπως είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες, αλλά και για τους ενήλικους. Ερευνες που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια ανέδειξαν ευρύ φάσμα λανθανόντων προβλημάτων υγείας εμφανιζόμενων σε βάθος χρόνου, ξεκινώντας από αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης και καρδιοαγγειακών προβλημάτων και φτάνοντας μέχρι διάφορα προβλήματα στα νεφρά και το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα προβλήματα αυτά διαπιστώνονται σε άντρες και γυναίκες που εκτέθηκαν στο μέταλλο αυτό στη δουλειά τους, ή σε υπολείμματά του με μορφή σκόνης στο έδαφος, τον αέρα και τα κτίρια, από την εποχή που χρησιμοποιούνταν μολυβδούχες βαφές και μολυβδούχα βενζίνη.

Τα ευρήματα προκαλούν ανησυχίες για τις επιπτώσεις στην υγεία των μεγαλύτερων γενιών, που μεγάλωσαν και έζησαν αρκετά χρόνια την περίοδο πριν την αμόλυβδη βενζίνη και τα αμόλυβδα χρώματα βαφής. Το μεγαλύτερο μέρος του μολύβδου που είχε συγκρατήσει τότε ο οργανισμός τους «κλειδώθηκε» μέσα στα οστά, όμως το επικίνδυνο μέταλλο μπορεί να ξαναμπεί λίγο λίγο στην κυκλοφορία του αίματος, καθώς προχωρά με την ηλικία η μείωση της οστικής μάζας. Ιδιαίτερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν προφανώς οι εργάτες που δουλεύουν στη βιομηχανία εξόρυξης και επεξεργασίας του μολύβδου, στην κατασκευή μπαταριών μολύβδου, αλλά και στην ανακαίνιση παλιών κτιρίων βαμμένων με μολυβδούχες μπογιές.

Βασιλικά διατάγματα και αναγκαστικοί νόμοι

Η επιτρεπόμενη συγκέντρωση μολύβδου στο αίμα σε εργάτες στη βιομηχανία μολύβδου των ΗΠΑ θεωρεί ως όριο ασφαλείας τα 40 με 60 μικρογραμμάρια ανά 100 κυβικά εκατοστά. Ωστόσο έρευνα του 2012 του Εθνικού Προγράμματος Τοξικολογίας της χώρας αυτής συσχετίζει συγκεντρώσεις 5 έως 10 μικρογραμμαρίων ανά 100 κ.ε. - το ισοδύναμο μισού κόκκου αλατιού ανά κούπα αίματος - με εμφάνιση αυξημένης αρτηριακής πίεσης. Τα όρια για τους επαγγελματικούς κινδύνους από το μόλυβδο στις ΗΠΑ τέθηκαν πριν από 35 χρόνια και δεν έχουν αλλάξει ως σήμερα. Ανάλογα όρια ισχύουν στην Ελλάδα (όπως και σε όλη την ΕΕ). Το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο στη χώρα μας είναι 75 μικρογραμμάρια ανά 100 κυβικά εκατοστά. Η νομοθεσία για τα όρια μολύβδου αποτελείται από προεδρικό διάταγμα του 1987 (με κάποιες τροποποιήσεις του 2001), βασιλικό διάταγμα του 1968 και αναγκαστικό νόμο του 1938!

Ο μόλυβδος παρεμβαίνει στη διαδικασία σύνθεσης της αιμοσφαιρίνης, του μορίου στα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρει το οξυγόνο στους ιστούς. Ταυτόχρονα μιμείται το ασβέστιο, χωρίς όμως να έχει την ίδια λειτουργικότητα μ' αυτό. Ο εγκέφαλος και τα νευρικά κύτταρα εξαρτώνται από το ασβέστιο για τη μετάδοση των ηλεκτρικών σημάτων. Οταν παρεμβαίνει ο μόλυβδος, αλλοιώνεται η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων.

Η κατάργηση της μολυβδούχας βενζίνης μείωσε στο ένα δέκατο τη μέση συγκέντρωση των 13 μικρογραμμαρίων ανά 100 κ.ε. που ήταν τυπική στο τέλος της δεκαετίας του 1970 (στοιχεία ΗΠΑ). Με χρήση όλο και πιο ευαίσθητων οργάνων και βελτιωμένες μεθόδους στατιστικής ανάλυσης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ακόμα και ελάχιστες δόσεις μολύβδου προκαλούν βλάβη στην υγεία, παρότι δεν προκαλούν εμφανή συμπτώματα. Σύμφωνα με τον επιδημιολόγο Μαρκ Βάισκοπφ, του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, συγκεντρώσεις 10 έως 20 μικρογραμμαρίων ανά γραμμάριο οστού, που επανέρχονται στο αίμα λίγο λίγο, συνδέονται με μείωση της πνευματικής οξύτητας σε ηλικιωμένους, ισοδύναμη με 3-5 χρόνια γήρανσης. Ωστόσο, η διάκριση της οφειλόμενης στο μόλυβδο μείωση της πνευματικής οξύτητας από την οφειλόμενη καθαρά στην ίδια τη γήρανση είναι δύσκολη και αμφισβητείται.

Βαρύς για την καρδιά

Τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα όσον αφορά στην επίδραση του μολύβδου στην καρδιά. Μελέτες της τελευταίας δεκαετίας συνέδεσαν με αυξημένη αρτηριακή πίεση συγκεντρώσεις μολύβδου ακόμα και κάτω από το όριο των 40 μικρογραμμαρίων. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο μόλυβδος αυξάνει την πίεση μέσα από πολλές βιοχημικές διαδικασίες. Κάνει ζημιά στο ευαίσθητο στρώμα κυττάρων που καλύπτει το εσωτερικό των αιμοφόρων αγγείων και εμποδίζει την αντιμετώπιση των ελεύθερων ριζών (δραστικά ιόντα που μπορούν να βλάψουν διάφορους ιστούς, μεταξύ τους και αυτούς του κυκλοφορικού συστήματος). Ο μόλυβδος αδρανοποιεί τα ωφέλιμα για την καρδιά οξείδια του αζώτου που παράγονται στον οργανισμό και προκαλεί βλάβες στα νεφρά, που επίσης σχετίζονται με τη διατήρηση σωστής αρτηριακής πίεσης. Η μικρή αύξηση της πίεσης που προκαλείται από τις χαμηλές συγκεντρώσεις μολύβδου μπορεί να είναι καθοριστική για την υγεία εκείνων που ήδη για άλλους λόγους βρίσκονται στο όριο της υπέρτασης και των καρδιαγγειακών προβλημάτων.

Το 2006, σε έρευνα του Νοσοκομείου Τζον Χόπκινς με βάση τα δεδομένα μεγάλης επιδημιολογικής μελέτης που έγινε μεταξύ 1988 και 1994, διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν αρχικά 3,63 μικρογραμμάρια ανά 100 κ.ε. ήταν μιάμιση φορά πιο πιθανό να πεθάνουν στο διάστημα αυτό από την καρδιά τους, σε σχέση με εκείνους που είχαν 1,93 μικρογραμμάρια μολύβδου. Δεν είναι σαφές αν ο κίνδυνος αυτός οφείλεται στον παραμένοντα στον οργανισμό μόλυβδο ή στη ζημιά που προκάλεσε ο μόλυβδος που απορρόφησε ο οργανισμός σε πιο νεαρή ηλικία. Κατά μία εκτίμηση, περίπου 20.000 από τους 670.000 θανάτους από καρδιά κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, οφείλονται στην έκθεση σε μόλυβδο.

 

Βρογχική υποστήριξη με νάρθηκα από τρισδιάστατο εκτυπωτή!

Εκτυπωμένος νάρθηκας φτιαγμένος για να ταιριάζει στους βρόγχους

Οι 20 διασυνδεδεμένοι χόνδρινοι δακτύλιοι της τραχείας επιτρέπουν στους αεραγωγούς των νεογέννητων να παραμένουν ανοιχτοί, λειτουργώντας σαν τους μεταλλικούς δακτύλιους στους σωλήνες πίεσης. Σπάνια, κάποιος δακτύλιος ή ολόκληρο τμήμα βρόγχου εμφανίζουν ελάττωμα και καταρρέουν. Το μωρό σταματά να αναπνέει και παίρνει χαρακτηριστικό μπλε χρώμα, καθώς το αίμα του παύει να οξυγονώνεται. Η τοποθέτηση στεντ μπορεί να κρατήσει ανοιχτό τον αεραγωγό που κατέρρευσε, αλλά συχνά περιορίζει την αναπνευστική ικανότητα εξαιτίας του ερεθισμού που προκαλεί.

Το 2012 έγινε η πρώτη χειρουργική τοποθέτηση σε νεογνό νάρθηκα που κατασκευάστηκε από τρισδιάστατο εκτυπωτή με χρήση βιοσυμβατού πλαστικού, το οποίο δεν προκαλεί ερεθισμό. Οι γιατροί έκαναν αξονική τομογραφία των βρόγχων του μωρού και χρησιμοποίησαν τις πληροφορίες για να κατασκευάσουν ένα καλούπι. Χρησιμοποιώντας αυτό το καλούπι έφτιαξαν ένα ελαστικό ανάλογο του προβληματικού βρόγχου του νεογνού μέσα στο οποίο έραψαν τον πραγματικό βρόγχο. Το παιδάκι για πρώτη φορά εμφάνισε αναπνοή εμφανή διά γυμνού οφθαλμού. Η τεχνική της τρισδιάστατης εκτύπωσης για ιατρικούς λόγους είναι ακόμα στα σπάργανα, αλλά φαίνεται να έχει σημαντικές προοπτικές.