Ουκρανία: Μάχη για το ποιος θα «δαγκώσει» το «μήλον της Εριδος»

Του Ελισαίου Βαγενά, Μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ,

υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία ήταν και είναι ραγδαίες, όχι όμως κι απρόβλεπτες. Εδώ και καιρό πάνω της μαζεύονταν όλα αυτά τα «σύννεφα», που έδωσαν την ισχυρή πολιτική «καταιγίδα» των τελευταίων ημερών. Μια «καταιγίδα» που στοίχισε τη ζωή 87 ανθρώπων, τον τραυματισμό εκατοντάδων άλλων κι εκτός των άλλων «ανασύνθεσε» για τα καλά το πολιτικό σκηνικό της χώρας. Ο Πρόεδρος Β. Γιανουκόβιτς, επικεφαλής του «Κόμματος των περιοχών» κυνηγήθηκε από το θώκο του, οι δυνάμεις της «αντιπολίτευσης» (μεταξύ αυτών και απροκάλυπτα εθνικιστικές - ναζιστικές δυνάμεις) ανέλαβαν το «τιμόνι» της αστικής κυβερνητικής διαχείρισης.

Αλήθεια, όμως, τι είδους «σύννεφα» ήταν αυτά που προκάλεσαν αυτή την ισχυρή πολιτική «καταιγίδα»; Τι αποτέλεσε το «μπαρούτι» και τι το «φιτίλι» της συγκεκριμένης σύγκρουσης; Ποιες δυνάμεις επωφελήθηκαν και ποιο το μέλλον της χώρας; Ποια η στάση του κομμουνιστικού κινήματος απέναντι στις εξελίξεις;

Η κεντροαριστερή κυβέρνηση «γέφυρα» για τη «δεξιά» στροφή

Υποστηρικτές της καπιταλιστικής ανάπτυξης στη χώρα μας, όπου σταθούν κι όπου βρεθούν, αναμασούν την «καραμέλα» της μετατροπής της χώρας μας σε «ενεργειακό κόμβο», ως μια «σανίδα» σωτηρίας για το λαό. Σ' αυτό το «παραμύθι» της αποβλάκωσης δεν αρέσκονται μόνον η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, αλλά και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Η Ουκρανία είναι, λοιπόν, ένας τέτοιος «κόμβος»! Εχει ένα τεράστιο και μοναδικό στον κόσμο σύστημα με 37,6 χιλιάδες χιλιόμετρα μεταφορικών αγωγών καθώς και 120 σταθμούς διατήρησης της πίεσης του φυσικού αερίου, αλλά και 13 υπόγειες αποθήκες φύλαξής του. Ετησίως από το έδαφος της Ουκρανίας μπορούν να μεταφέρονται έως και 130 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου. Πρόκειται ουσιαστικά για το μεγαλύτερο «κανάλι» εξαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου, ακόμη και μετά την κατασκευή του υποθαλάσσιου στη Βαλτική θάλασσα αγωγού «Βόρειου Ρεύματος» (Nord Stream), χωρητικότητας 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, που συνδέει απευθείας τη Ρωσία με τη Γερμανία, παρακάμπτοντας τις χώρες «μεταφορείς». Εσωσε, μήπως, αυτό το λαό της Ουκρανίας από τα δεινά της παλινόρθωσης του καπιταλισμού; ΟΧΙ!

Ορισμένοι άλλοι, όπως π.χ. το λεγόμενο «Σχέδιο Β» και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ προβάλλουν σαν λύση για τους εργαζόμενους της χώρας μας την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα ή ακόμη και την έξοδο από την ΕΕ, χωρίς όμως τους άλλους όρους που υπογραμμίζει στις θέσεις του το ΚΚΕ. Η Ουκρανία είναι, λοιπόν, μια τέτοια χώρα, όπου και εθνικό νόμισμα έχει (το γκρίβνα) και έξω από την ΕΕ είναι. Την έσωσε αυτό από τα κοινωνικά αδιέξοδα του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης; ΟΧΙ!

Τα τελευταία 20 και πλέον χρόνια, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανατροπής του σοσιαλισμού, ο λαός της Ουκρανίας βιώνει ένα προς ένα τα τεράστια κοινωνικά αδιέξοδα του καπιταλισμού: Φτώχεια κι εξαθλίωση για την πλειοψηφία του λαού και την ίδια ώρα συσσώρευση αμύθητου πλούτου στα χέρια μιας ολιγαρχίας. Η ανεργία κι εκεί στα ύψη, έχει οδηγήσει 5με 7 εκατομμύρια Ουκρανούς (με βάση διαφορετικές μετρήσεις) στην εγκατάλειψη της χώρας προς αναζήτηση καλύτερης τύχης. Οι αστικές κυβερνήσεις φόρτωναν συνεχώς νέα βάρη στις πλάτες των εργαζόμενων στρωμάτων, καταργώντας τη μία μετά την άλλη τις κατακτήσεις που είχαν οι εργαζόμενοι στο σοσιαλισμό. Αυτό συνέβη τόσο με τις παλαιότερες κεντρώες κυβερνήσεις (π.χ. του Προέδρου Κούτσμα), όσο και με τις δεξιές (του Προέδρου Β. Γιούστσενκο), τις κεντροδεξιές (Γ. Τιμοσένκο) και τις «κεντροαριστερές» (του μέχρι πρότινος Προέδρου Β. Γιανουκόβιτς). Μάλιστα ο τελευταίος είχε τη διακριτική στήριξη και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας. Οχι τόσο φανερά, όπως στην περίπτωση της κυβέρνησης του 2006-7, όπου το ΚΚ Ουκρανίας διέθετε 2 υπουργούς (Αγροτικής Οικονομίας και Βιομηχανικής Πολιτικής), ωστόσο, και η έκπτωτη πλέον κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ν. Αζάροφ (που υποδείχτηκε από τον Γιανουκόβιτς) πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στις 24/12/2012 από το «Κόμμα των περιοχών» και από το ΚΚ Ουκρανίας. Μάλιστα τον Απρίλη του 2013 το ΚΚ Ουκρανίας πίεζε για σχηματισμό νέας «καθαρής κεντροαριστερής κυβέρνησης», με τη συμμετοχή και κομμουνιστών σ' αυτήν. Αν κι ο πρωθυπουργός Αζάροφ δεν υποχώρησε σ' αυτήν την πίεση, το ΚΚΟ δεν απέσυρε την υποστήριξή του ...«για να μη μείνει η χώρα ακυβέρνητη».

Συνοπτικά, λοιπόν, αποδείχτηκε στην πράξη πως με οποιοδήποτε «μείγμα» πολιτικής διαχείρισης τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα των εργαζομένων στην Ουκρανία όχι μόνον δεν λύθηκαν, αλλά αυξήθηκαν και οξύνθηκαν. Αυτά αποτέλεσαν και το «υγρό πυρ» της τελευταίας πολιτικής «ανάφλεξης». Αποδείχτηκε και στην περίπτωση της Ουκρανίας πως οι κυβερνήσεις της «κεντροαριστεράς - αριστεράς» (μάλιστα με τη στήριξη του ΚΚ Ουκρανίας) δεν είναι παρά η «γέφυρα» για την αναρρίχηση της δεξιάς και αυτή τη φορά με την απροκάλυπτη «σφραγίδα» των Ουκρανών ναζιστών.

Βαθιά διαίρεση της αστικής τάξης

Στο εσωτερικό της Ουκρανίας εδώ και χρόνια ωριμάζουν κι άλλες επιμέρους αντιθέσεις, πέρα από τη βασική αντίθεση που χαρακτηρίζει κάθε καπιταλιστική κοινωνία, δηλαδή την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας.

Ετσι, π,χ. στη σημερινή Ουκρανία υπάρχει η αντίθεση ανάμεσα στη Δυτική και στην Ανατολική Ουκρανία. Η Δυτική είναι βασικά αγροτική και έχει άλλη ιστορική πορεία, αφού ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ μόνον μετά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, από εδάφη που είχαν χαθεί και ανήκαν σε Πολωνία, Ουγγαρία και Ρουμανία. Η Ανατολική και Νότια (Κριμαία) είναι βασικά βιομηχανική και είχε πάντα πολύ στενούς δεσμούς (γλωσσικούς, πολιτισμικούς) με τον πληθυσμό της Ρωσίας. Μάλιστα η Κριμαία μέχρι το 1954 ανήκε στη Σοβιετική Ρωσία. Τις διαφορές αυτές τις έχουμε κι άλλες φορές αναδείξει στον «Ρ», ενώ τώρα σ' αυτές εστιάζουν και άλλα αστικά ΜΜΕ.

Ωστόσο, η βασικότερη από τις επιμέρους αντιθέσεις στη δεδομένη φάση ήταν το βαθύ ρήγμα που εμφανίστηκε στο εσωτερικό της αστικής τάξης της χώρας.

Τμήμα της αστικής τάξης της Ουκρανίας εκτιμά πως μπορεί να βγει ωφελημένο αρχικά από τη σύνδεση και στην πορεία από την ενσωμάτωση της Ουκρανίας στην ΕΕ. Αυτό το κομμάτι της αστικής τάξης βρίσκει πολιτική έκφραση στις πολιτικές δυνάμεις της χθεσινής «αντιπολίτευσης», που εκπροσωπούνται από τα κόμματα «Μπατκίφσινα» («Πατρίδα») της πρώην πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο, «Ουντάρ» («Γροθιά») του πρώην μποξέρ Βιτάλι Κλίτσκο, και το ακροδεξιό/ νεοφασιστικό «Σβομπόντα» («Ελευθερία»), του Ολεγκ Τιαγκνιμπόκ. Μεταξύ τους υπάρχουν και «κόντρες» όχι μόνο για τη διανομή της κυβερνητικής εξουσίας, αλλά και γιατί άλλοι καπιταλιστές επιθυμούν στενότερη συνεργασία με τη Γερμανία και άλλοι με τις ΗΠΑ. Αυτό εκφράζεται και στο πολιτικό επίπεδο, ωστόσο από κοινού αυτά τα κόμματα παρουσιάζουν την ΕΕ ως το «φάρμακο» για κάθε «ασθένεια» της Ουκρανίας. Εχουν πείσει σημαντικό τμήμα των εργαζομένων, κυρίως της Δυτικής και Κεντρικής Ουκρανίας, πως δεν υπάρχει άλλη λύση για την καλυτέρευση της ζωής τους από την προσέγγιση και τελικά την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Οπως επίσης το έχουν πείσει πως ισοδυναμεί με «εθνική καταστροφή» η ένταξη της Ουκρανίας στην Τελωνειακή Ενωση (ΤΕ) Ρωσίας, Λευκορωσίας, Καζαχστάν.

Αντίθετα, ένα άλλο, επίσης σημαντικό, τμήμα της αστικής τάξης της Ουκρανίας, οι επιχειρήσεις των οποίων προσανατολίζονται στη ρωσική αγορά (τόσο για τη χρήση φθηνών ενεργειακών πηγών, όσο και σ' ό,τι αφορά την πώληση των παραγόμενων προϊόντων) θέλει στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία και την ένταξη στην Τελωνειακή Ενωση, που 'χει συγκροτηθεί ως πρώτο στάδιο της «Ευρασιατικής Οικονομικής Κοινότητας», μιας νέας διακρατικής καπιταλιστικής ένωσης, με «ατμομηχανή» τη Ρωσία. Βασικές πολιτικές δυνάμεις που στήριξαν την επιλογή αυτού του τμήματος της αστικής τάξης της Ουκρανίας ήταν το μέχρι πρόσφατα κυβερνητικό «Κόμμα των περιοχών» και το ΚΚ Ουκρανίας.

«Μήλον της Εριδος»

Σ' αυτήν την ενδοαστική αντίθεση ανάμεσα στους καπιταλιστές της Ουκρανίας παρενέβησαν ΕΕ και ΗΠΑ σε ανταγωνισμό με τη Ρωσία. Οι δυνάμεις αυτές συγκρούστηκαν πάνω στο «κορμί» της Ουκρανίας κι όπως φαίνεται θα συνεχίσουν αυτή τη σύγκρουση, αιματοκυλώντας το λαό της Ουκρανίας για τα συμφέροντά τους, για να μοιράσουν τις αγορές, τις πρώτες ύλες, τα δίκτυα μεταφοράς της Ενέργειας. Οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, η βιομηχανία της, οι τεράστιες αγροτικές εκτάσεις της, το καταπληκτικό δίκτυο αγωγών αποτελούν το «μήλον της έριδος» για τα μονοπώλια των παραπάνω χωρών, που διαγκωνίζονται για το ποιος θα 'χει την «πρωτοκαθεδρία» στο «φαγοπότι» της εκμετάλλευσής τους και της εκμετάλλευσης του λαού της Ουκρανίας.

Δύο γραμμές στο κομμουνιστικό κίνημα

Πρέπει εδώ να σημειωθεί πως το ΚΚ Ουκρανίας, όπως και το ΚΚ Ρωσικής Ομοσπονδίας,προσεγγίζοντας αταξικά το ζήτημα των διακρατικών ενώσεων, τάχθηκαν υπέρ της ενσωμάτωσης της Ουκρανίας στην ΤΕ. Μάλιστα το ΚΚ Ουκρανίας, με το ξέσπασμα των πρώτων συγκρούσεων πρότεινε για το «ξεπέρασμα της κρίσης» ένα «πακέτο μέτρων», στο οποίο βασικά σημεία ήταν: α) Η διοργάνωση δημοψηφίσματος με το ερώτημα «σε ποια από τις δύο ενώσεις (ΕΕ ή ΤΕ) επιθυμείτε να μπούμε;». β) Η μετατροπή του πολιτεύματος από Προεδρική Δημοκρατία σε Προεδρευομένη, με την αφαίρεση αρμοδιοτήτων από τον Πρόεδρο. γ) Η μεταφορά αρμοδιοτήτων από την κεντρική εξουσία στις περιφέρειες και στην τοπική διοίκηση, όπως και η δημιουργία ενός «ανεξάρτητου λαϊκού οργάνου ελέγχου της εξουσίας».

Αντίθετα, η Ενωση Κομμουνιστών Ουκρανίας και το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (που είναι αισθητά μικρότερα σε πολιτική επιρροή) κατήγγειλαν τα παραπάνω κόμματα για τη στάση τους αυτή και σημείωναν στις τοποθετήσεις τους πως τόσο η ΕΕ, όσο και η ΤΕ είναι «δύο ιμπεριαλιστικές ενώσεις που είναι αντιδραστικές. Ολες οι ελπίδες για την "ευρωπαϊκή ολοκλήρωση" αφ' ενός και για την "επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία" αφ' ετέρου δεν θα οδηγήσουν σε βελτίωση της θέσης των απλών εργαζομένων. Απλά θα λύσουν το ζήτημα ποιο τμήμα της αστικής τάξης θα λεηλατήσει τον ουκρανικό λαό και τον πλούτο της Ουκρανίας στο εγγύς μέλλον». Η ΕΚ Ουκρανίας και το ΚΕΚΡ σημείωναν στις ανακοινώσεις τους πως η λύση για το λαό της Ουκρανίας βρίσκεται στο δρόμο της ταξικής πάλης, της ανατροπής του καπιταλισμού, της σοσιαλιστικής επανάστασης. Απαντώντας, μάλιστα, σ' εκείνους που καλούσαν σε συνεργασία και στήριξη του «Κόμματος των περιοχών», με το σκεπτικό να μην αναρριχηθούν στην εξουσία οι φασίστες, σημείωναν πως οι κομμουνιστές είναι στην πρωτοπορία του αντιφασιστικού αγώνα, ωστόσο «η ολοκληρωτική νίκη κατά του φασισμού δεν είναι δυνατή χωρίς τη νίκη κατά του καπιταλισμού, επομένως η πλήρης και ολοκληρωτική νίκη κατά του εθνοφασισμού είναι η σοσιαλιστική επανάσταση!».

Μετά τις αιματηρές εξελίξεις, την άτακτη φυγή Γιανουκόβιτς, το όργιο βανδαλισμού σε βάρος των μνημείων του Λένιν και άλλων σοβιετικών και αντιφασιστικών μνημείων στη Δυτική και Κεντρική Ουκρανία, την κατάθεση νομοσχεδίου για την απαγόρευση τόσο του ΚΚ Ουκρανίας όσο και του «Κόμματος των περιοχών», το ΚΚ Ουκρανίας αναγνώρισε πως «οι μαζικές διαμαρτυρίες δεν απέκτησαν χαρακτήρα ταξικής σύγκρουσης». Το ΚΚΕ εκφράζει σταθερά την αλληλεγγύη του στους κομμουνιστές της Ουκρανίας και καταδικάζει κάθε προσπάθεια να τεθεί το ΚΚ Ουκρανίας και η κομμουνιστική ιδεολογία εκτός νόμου. Η συζήτηση που έχει ανοίξει για τις εξελίξεις στην Ουκρανία επιβάλλεται να συνεχιστεί. Τοερώτημα που, ωστόσο, προκύπτει είναι το εξής: Βοήθησε το εργατικό - λαϊκό κίνημα της Ουκρανίας η στάση που είχε όλα τα τελευταία χρόνια το ΚΚ Ουκρανίας; Βοήθησε ο εγκλωβισμός του στην αντίληψη των «κεντροαριστερών κυβερνήσεων»; Βοήθησε η στήριξη που παρείχε στη μια μερίδα των αστών κυβερνητικών διαχειριστών; Βοήθησε η αταξική προσέγγιση στο ζήτημα των διακρατικών καπιταλιστικών ενώσεων και η επιλογή να καλεί το λαό να επιλέξει ιμπεριαλιστή και ανάλογη ένωση (την ΤΕ); Βοήθησε η διασπορά αυταπατών πως στα πλαίσια του αστικού συστήματος, με ορισμένες πολιτικές μεταρρυθμίσεις, μπορεί να αποφευχθεί η αιματοχυσία; Κι αυτό την ώρα που ήταν κάτι παραπάνω από φανερό πως στη χώρα και στο έδαφος του καπιταλισμού συγκρούονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα και ξένες δυνάμεις!Η εκτίμησή μας είναι πως δεν βοήθησε!

Δυσοίωνο το μέλλον, αλλά υπάρχει λύση για το λαό

Θα καταφέρει ο λαός της Ουκρανίας να ξεπεράσει το «σκόπελο» της διαίρεσής του σε εθνοτική και γλωσσική βάση; Θα μπορέσουν οι καπιταλιστές και ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να βρούνε ένα συμβιβασμό που θα αποτρέψει (προσωρινά) μια εμφύλια σύγκρουση ή και έναν νέο ιμπεριαλιστικό πόλεμο;

Αυτά τα ερωτήματα πρέπει θα απαντηθούν στην πορεία των εξελίξεων. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι πως οι εργαζόμενοι στην Ουκρανία θυμούνται ακόμη τα χρόνια του σοσιαλισμού και τον αναπολούν σε ποσοστό 56%. Και αυτό ενώ έχουν περάσει πάνω από 20 χρόνια και οι νέες γενιές δεν έχουν βιώσει τις τεράστιες κοινωνικές κατακτήσεις του.

Στις σημερινές συνθήκες «ο σοσιαλισμός παραμένει επίκαιρος και αναγκαίος όσο ποτέ. Αυτή είναι η προοπτική ενάντια σε κάθε καπιταλιστική διακρατική ένωση, για να ανοίξει ο δρόμος για μια οικονομία και κοινωνία που δεν θα λειτουργεί με βάση το κέρδος αλλά με βάση τις ανάγκες των εργαζομένων», τονίζεται στην Κοινή Ανακοίνωση για τις εξελίξεις στην Ουκρανία που υπογράφουν δεκάδες Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα και κυκλοφόρησε τη βδομάδα που μας πέρασε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και του Γερμανικού ΚΚ.

Αναδημοσιεύεται απο τον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», Σάββατο 1 - Κυριακή 2 Μάρτη 2014