Ταινία του Κεν Λοουτζ, που βαδίζει στους ίδιους γνώριμους δρόμους, αναδεικνύοντας την σκληρή Βρετανική πραγματικότητα, χωρίς κατά τη γνώμη μας να φτάνει στη πραγματική αιτία που δεν μπορεί να απομακρυνθεί από αυτό που λέγεται οικονομικό σύστημα. Καθώς επίσης η προοπτική να καθορίζεται από τη φτιασίδωμα του συστήματος που τα γεννά και όχι από την ανατροπή του. Και γι΄αυτό το λόγο παραθέτουμε απόψεις από δυο διαφορετικά άρθρα που δείχνουν ανάγλυφα ότι η εκμετάλλευση έχει κοινό παρανομαστή.
Παρ΄ολα αυτά αξίζει η παρακολούθησή της.
Επιδείνωση της ζωής του λαϊκού κόσμου
Σταχυολογούμε μερικά, μόνο, από την πληθώρα των δεδομένων που μαρτυρούν την επιδείνωση της ζωής για ένα σημαντικό μέρος του λαού:
- Σήμερα, στη Βρετανία πάνω από 3.900.000 παιδιά ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Από αυτά, το 66% έχει τουλάχιστον έναν γονιό που εργάζεται. Τα μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής φτώχειας διαπιστώνονται στο Λονδίνο.
- Την περίοδο 2011 - 2013 κόπηκαν από το βρετανικό ΕΣΥ 10,8 δισ. λίρες στερλίνες μέσω αλλαγής του τρόπου χρηματοδότησής τους και κάπου 890.000.000 λίρες στερλίνες από τον περιορισμό της συνταγογράφησης φαρμάκων. Από την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας κόπηκαν άλλα 449.000.000 λίρες στερλίνες. Την ίδια ώρα, θησαυρίζουν τα μονοπώλια («Virgin Care», «Care UK», «Circle», «InHealth», «Lloyds Pharmacy»), που δραστηριοποιούνται στο χώρο της Υγείας. Μόνο το 2014 το βρετανικό ΕΣΥ είχε συνάψει 53.000 συμβόλαια με ιδιώτες προμηθευτές, αξίας 22,6 δισ. λιρών, που αντιστοιχούν στο 24% του συνολικού προϋπολογισμού του.
- Το 2013, ξεπέρασε το 1.000.000 ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών, που αναγκάστηκαν να δουλέψουν γιατί δεν τους έφθανε η σύνταξη.
Δεν είναι μόνο αυτά! Οι κυβερνήσεις Συντηρητικών και Εργατικών έχουν πετσοκόψει τα εργασιακά δικαιώματα μία δεκαετία πριν από το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης του 2008, κάνοντας τις εργασιακές σχέσεις ...λάστιχο. Επινόησαν έτσι τα λεγόμενα συμβόλαια μηδενικών ωρών εργασίας (1998, επί πρωθυπουργίας του Τ. Μπλερ, των Εργατικών). Είναι συμβόλαια που υποχρεώνουν τον εργαζόμενο να είναι διαθέσιμος οποτεδήποτε και για όσο θελήσει ο εργοδότης, δίχως ο τελευταίος να του εγγυάται ούτε καν το ελάχιστο βδομαδιάτικο των περίπου 480 στερλινών. Σήμερα, κάποια συνδικάτα εκτιμούν ότι ο αριθμός των «εργαζομένων» με τα συμβόλαια μηδενικών ωρών (zero hour contracts) μπορεί να φθάνουν και τους 5.500.000! Γενικά, σημαντικό μέρος των ασθενέστερων λαϊκών στρωμάτων δεινοπαθεί:
- Τα χρέη των βρετανικών νοικοκυριών ξεπερνούν τα 1,43 τρισεκατομμύρια στερλίνες, καταγράφοντας ρεκόρ όλων των εποχών, αφού μόνο μέσα στην τελευταία πενταετία το κόστος ζωής αυξήθηκε κατά 25%, κυρίως λόγω δραματικής αύξησης στους λογαριασμούς Ενέργειας.
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο λειτουργούν περίπου 950 Τράπεζες Τροφίμων, από τις οποίες εξαρτάται η καθημερινή σίτιση τουλάχιστον 1.100.000 Βρετανών.
- Το 2009 διαπιστώθηκε ότι τα βρετανικά νοικοκυριά που ήταν αναγκασμένα να ζουν στο σκοτάδι και στο κρύο λόγω φτώχειας ξεπερνούσαν τα 4.000.000.
- Το χειμώνα του 2014 ο βρετανικός Ερυθρός Σταυρός, για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έκανε εκστρατεία για διανομή τροφίμων!
- Εως το 2018 προβλέπονταν νέες περικοπές δισεκατομμυρίων στερλινών σε κοινωνικές δαπάνες και υπηρεσίες και επιβολή νέου φόρου σε αναψυκτικά...
- Ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών, Τζορτζ Οσμπορν, με «επιχείρημα» τη μεσοπρόθεσμη «εξισορρόπηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων», επιμένει στη «δημοσιονομική πειθαρχία» ενώ απειλεί με νέα μέτρα 30 δισ. στερλινών από περικοπές σε δημόσιες δαπάνες και αυξήσεις φόρων. Μόλις προχτές απέρριψε ως ανέφικτα τα δημοσιονομικά πλεονάσματα στο τέλος της επόμενης τετραετίας.
- Αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εργαζόμενων φτωχών λόγω ακριβών ενοικίων, χαμηλής παραγωγικότητας και μείωσης των ευκαιριών πλήρους απασχόλησης («Εconomist», 25/6/16). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το κατώτατο ωρομίσθιο για νέους άνω των 25 ετών είναι 7,20 στερλίνες (10,60 δολάρια) και το βδομαδιάτικο δεν ξεπερνά τις 252 στερλίνες για 35ωρη απασχόληση. Προ ημερών το περιοδικό «Economist» διαπίστωνε πως σήμερα δουλεύουν περισσότεροι Βρετανοί από κάθε άλλη εποχή, όμως, αμείβονται λιγότερο.
Αυτή είναι σήμερα η πραγματική Βρετανία της ανάπτυξης του 2% και της επίσημης ανεργίας του 5%. Ανάπτυξη υπάρχει μόνο για τους ξένους και ντόπιους αστούς. Τα λαϊκά στρώματα παραμένουν εγκλωβισμένα στη λιτότητα, δίχως καν μνημόνια και με ...εθνικό νόμισμα.
Tο κείμενο που ακολουθεί έχει τίτλο «Η ντροπή της Βρετανίας: Άστεγοι ακόμη κι αν δουλεύουν». Δημοσιεύθηκε στον Guardian, λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα, και είναι του Aditya Chakrabortty. H μετάφραση και επιμέλεια του κειμένου, στα ελληνικά, είναι από τον Μπάμπη Χατζηγιαννακό και την Ελίνα Σαουσοπούλου (attack.org.gr). Η φωτογραφία του θέματος είναι από το δημοσίευμα του Guardian και την έχει επιμεληθεί η Eva Bee. Μόνο οι υπογραμμίσεις δικές μας.
«Οι άνθρωποι που θα γνωρίσετε είναι αόρατοι. Οι πολιτικοί δεν τους αναφέρουν. Τα μέσα ενημέρωσης στην πλειοψηφία τους, τους αγνοούν. Και μπορώ να καταλάβω το γιατί. Το να αναγνωρίσεις την ύπαρξη αυτων των ανθρώπων ισοδυναμεί με την παραδοχή ότι υπάρχουν περισσότερες αδικίες στην Βρετανία απο αυτές που επιτρέπουν οι «προστάτες της κοινής γνώμης». Σε κάνει να δεις καθαρά οτι οι περισπούδαστες αναλύσεις για την οικονομία ειναι σκουπίδια και να καταλάβεις, έστω επιφανειακά, πόσο μικρή είναι η απόσταση ανάμεσα σε όλους εμάς και την απόλυτη καταστροφή.
Όλα αυτά τους καθιστούν τόσο πραγματικούς όσο εγώ ή εσύ – και πληθαίνουν με γρήγορο ρυθμό. Είναι άνθρωποι άστεγοι έστω κι αν δουλεύουν.
Την προηγουμένη εβδομάδα γνώρισα μερικούς από αυτούς, σε ένα ξενώνα διανυκτέρευσης στο κέντρο του Λονδίνου. Δουλεύουν σε μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες ή στην τοπική αυτοδιοίκηση. Όταν τελειώσουν την εργασία τους, έρχονται σε αυτή την αποθήκη και κοιμούνται σε μεταλλικές κουκέτες μαζί με αλλα 42 άτομα. Οι άντρες χρησιμοποιούν τη μια τουαλέτα κι οι γυναίκες την άλλη. Στον κόσμο των άστεγων αυτό θεωρείται καλή ευκαιρία: το Shelter from the Storm όπως ονομάζεται, προσφέρει πρωινό και δείπνο.
Ένας στους τρεις που βρίσκουν κατάλυμμα εδώ είναι εργαζόμενος. Τη νύχτα που πήγα, η συνιδρυτής της πρωτοβουλίας αυτής, Sheila Scott κοίταξε την λίστα των επισκεπτών και μου υπέδειξε τους εργοδότες τους. Ειναι εργαζόμενοι στην καταναλωτική οικονομία της Βρετανίας: Starbucks, Eat, Preat, McDonald’s, pubs και κούριερ του Deliveroo.
Ο πρώην υπουργός των συντηρητικών, George Young, περιέγραψε τους άστεγους ως «αυτό στο οποίο σκοντάφτεις κατά την έξοδό σου απο την όπερα». Οχι κύριε George οι σημερινοί άστεγοι παραδίδουν το φαγητό σου και σου σερβίρουν μπίρα. Μετα κοιμούνται σε παγκάκια.
Ο Μάρτιν, που δουλεύει στον δήμο του Islington ως οδηγός σχολικού για παιδιά με ειδικές ανάγκες, μου είπε πως για ένα μήνα κοιμόταν είτε στο πάρκο Hampstead Heath είτε στο κανάλι κοντά στον ζωολογικό του Λονδίνου. «Ήμουν εξαντλημένος όλη την ώρα» είπε, «ενώ κάποια πρωινά κουβαλούσα στη δουλειά όλα μου τα υπάρχοντα».
Ο ξενώνας Shelter υπολόγισε πως περισσότεροι από 170.000 Λονδρέζοι ειναι άστεγοι. Σχεδόν οι μισοί (47%) υπολογίζεται ότι εργάζονται και ταυτόχρονα ζουν σε στέγες φιλοξενίας.
Αριθμοί όπως αυτοί και καταφύγια αστέγων όπως αύτο της Scott, διαλύουν τη δήθεν αψεγάδιαστη εικόνα της εργασίας στη Βρετανία της κρίσης. Οι υπουργοί καυχιούνται για το ποσοστό απασχόλησης. Αυτό το «οικονομικό θαύμα» περιλαμβάνει το ενα τρίτο των ανθρώπων που κοιμούνται στο καταφύγιο αστέγων Scott.
Ο Κάμερον μιλάει μεν αυτάρεσκα για τις νέες τεχνολογίες και την sharing economy, ίσως όμως αυτός ο οδηγός του Uber στην κουκέτα εκει πέρα να τον φέρει στα συγκαλά του σε μερικά πράγματα. Όλες οι ανοησίες για το πως τα δυνατά σωματεία θα καταστρέψουν την οικονομία; Το εργατικό δυναμικό της επισφάλειας σε αυτούς τους αυτοσχέδιους κοιτώνες είναι ένα καλό επιχείρημα για την ανάγκη συντονισμού των εργατών.
Πάνω απ’ όλα, αποδεικνύεται ότι δύο από τις πιο σκληρές, «ορθόδοξες» πολιτικές στην Βρετανία είναι απάτη. Πρώτον, η παραδοχή οτι η δουλειά πληρώνει. Για αυτό ο Norman Tebbit είπε στου άντρες να ανέβουν στα ποδήλατα τους, για αυτό ο Gordon Brown έχει φοροελαφρύνσεις, για αυτό ο George Osborne την έβγαλε καθαρή μετα την τοποθέτηση του κατά των «τεμπέληδων».
Αλλά ο κατώτατος μισθός, τα συμβόλαια μηδενικών ωρών και οι διπλές βάρδιες από γραφεία προσωρινής απασχόλησης δεν πληρώνονται. Σίγουρα όχι αρκετά για να μπορείς να έχεις αξιοπρεπή στέγη στην πιο ακριβή αγορά σπιτιού στον πλανήτη.
Όταν αυτο το δόγμα πεθαίνει. Παίρνει μαζί του και τη βεβαιότητα ότι «οι άστεγοι είναι πάντοτε και άνεργοι». «Γιατί οι ζητιάνοι περιφρονούνται; γιατί περιφρονούνται γενικά» αναρωτιόταν ο Όργουελ στο «οι αλήτες του Παρισιού και του Λονδίνου». «Είναι για τον απλό λόγο οτι απέτυχαν να κερδίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση». Από αυτούς που γνώρισα κανένας δεν ζητιανεύει, αλλά ο καθένας τους ζει στην σκιά οτι όντας άστεγοι, πρέπει να γίνουν τιποτένιοι.
«Πάντα νόμιζα οτι μόνο οι αλκοολικοί κι οι εξαρτημένοι καταλήγουν άστεγοι», είπε ο Λίαμ. Ο είκοσι-κάτι ετών πρώην μηχανικός στο μετρό του Λονδίνου, έμεινε άνεργος κι αναγκάστηκε να ζει «φάει» αυτά που αποταμίευε. Τώρα κάνει βάρδιες σε pub, κερδίζοντας λίγο παραπάνω από το βασικό μισθό. Δεν ειναι αρκετά.
Μετα την βάρδια του και πριν έρθει στην στέγη αστέγων, περιπλανιέται στους δρόμους ώσπου να ανοίξει ο σταθμός του μετρό στις 3:30πμ, ανεβαίνει τις σκάλες και ξεκουράζεται για λίγες ώρες. Οχι οτι κοιμήθηκε αρκετά για όλο αυτό το τρέξιμο.
Την επόμενη μέρα θα την περάσει στο κέντρο νεότητας. Θα τηλεφωνήσει η μάνα του. «Νιώθω πως θα καταρρεύσω και θα της πω: μαμά τα έχασα όλα, δεν μου εχει απομείνει τίποτα απολύτως. Μα αν το ακούσει αυτό θα της ραγίσει την καρδια».
Όπως και για όλους τους άστεγους στο αρθρο, το Λιαμ είναι ψευδώνυμο. Το να μου μιλάει ισοδυναμεί με το να ξαναζει την ταπείνωση: το πρόσωπο του κοκκινίζει, τραυλίζει και με κοιτάει ελάχιστα στα μάτια. Αν και για όλη την ντροπή που περιβάλλει την ιστορία του, εκείνος δε φταίει σε τίποτε. Απλώς ξεκίνησε για τη δουλειά.
Η Βρετανία του σήμερα τιμωρεί τους εργάτες και φέρεται ιπποτικά στα αφεντικά που φοροδιαφεύγουν. Επικροτεί τις συμβάσεις μηδενικών ωρών ενώ διώκει την επαιτεία. Ωθεί στη λιμοκτονία τους ανθρώπους με αναπηρία που αναζητούν εργασία, ενώ καθιστά σαφές πως η δουλειά δεν θα φέρει φαγητό στο τραπέζι. Την ίδια στιγμή ζητοκραυγάζει οτι η απλήρωτη εργασία σε καιρό φτώχειας είναι ενα οικονομικό θαύμα.
Το να είσαι φτωχός στην Βρετανία αντιμετωπίζεται από το δημόσιο κι ιδιωτικό τομέα με φαιδρή περιφρόνηση. Μια άλλη φιλοξενούμενη του ξενώνα αστέγων, η Νίκολα, μου είπε ότι όταν χρεοκόπησε η σπιτονοικοκυρά της τον προηγούμενο Μάιο την ώθησαν σε έξωση. Από το να κοιμάται στον δρόμο προτίμησε να κάθεται σε αστυνομικά τμήματα. Αμα έκλεινε τα μάτια της, οι αστυνομικοί έβαζαν στη διαπασών χιπ χοπ για να ξυπνήσει.
Όταν αναζήτησε επίδομα απο τον δήμο του Haringey, της είπαν πως δεν δείχνει καν για άστεγη! Ένας υπάλληλος της πρότεινε να παρει ένα μικρό κι ευέλικτο δάνειο (ο δήμος του Haringey αρνείται τους ισχυρισμούς). Σε μια συνέντευξη κατάλαβαν πως είναι άστεγη. Της είπαν οτι δεν έχουν ξανα δει άστεγο και της ζήτησαν να «κάνει μια στροφή».
Η Νικολά δουλεύει σε μια αποθήκη της αλυσίδα Greggs, φτιάχνοντας κέικ και κουλούρια. Μετά από σχεδόν δύο χρόνια, δουλεύει ακόμη με προσωρινή σύμβαση μέσω εταιρείας ενοικίασης προσωπικού. Χωρίς σταθερό ωράριο, απλά με ένα μήνυμα οτι πρέπει να πάει αμέσως όποτε τη χρειάζονται, αλλιώς θα χάσει την δουλειά της.
Οι βάρδιες ξεκινούν στις 6 το πρωί, το οποίο σημαίνει ξυπνάει στις 3 και αλλάζει τρία λεωφορεία. Πριν λίγες εβδομάδες την έστειλαν στην άλλη άκρη του Λονδίνου για να πακετάρει προϊόντα. Πληρώθηκε μόνο για της 2,5 ώρες που δούλεψε.
Όταν η περιφρόνηση περιλαμβάνεται στο συμβόλαιο, περνάει και στο χώρο εργασίας. Την προηγούμενη εβδομάδα στο τέλος της βάρδιας, ο διευθυντής της υπέδειξε την δουλειά που είχε μείνει και της ούρλιαξε άσχημα «δεν θα πας πουθενά». Η αλυσίδα Greggs λεει οτι οι εργαζόμενοι απο τις εταιρείες ενοικίασης προσωπικού εξυπηρετούν για μικρό χρονικό διάστημα. Οι αποδείξεις μισθοδοσίας δείχνουν το αντίθετο. Έχω επίσης δει ανακοινώσεις της εταιρείας ότι οι μέτοχοι κέρδισαν 43,7 εκατομμύρια λίρες σε μερίσματα τον τελευταίο χρόνο.
Η Νίκολα, ο Λίαμ κι ο Μάρτιν θα περάσουν τα Χριστούγεννα άστεγοι. Ρώτησα τη Νίκολα ποια είναι τα σχέδια της για τη μέρα των Χριστουγέννων και μου απάντησε «θα κοιμηθώ όλη τη μέρα, έχω να κάνω καλό ύπνο από το Μάιο»».
