Με αφορμή τον ετήσιο εμβολιασμό για τη γρίπη, ήρθε στην επιφάνεια το ζήτημα της αναγκαιότητας του καθολικού εμβολιασμού των παιδιών. Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία φέτος λόγω της πανδημίας Covid-19, προκειμένου ο πληθυσμός να είναι θωρακισμένος τουλάχιστον από την αναμενόμενη εποχική γρίπη. Δηλαδή, να αξιοποιηθεί το «όπλο» που διαθέτουμε, το αντιγριπικό εμβόλιο, το οποίο και ασφαλές είναι και αποτελεσματικό.
Η γρίπη είναι μια οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α και Β (σπανιότερα C), εκδηλώνεται εποχικά κάθε χρόνο, κυρίως τους χειμερινούς μήνες, με συμπτώματα όπως υψηλός πυρετός, βήχας, ρινίτιδα.
Η γρίπη προκαλεί σημαντική επιβάρυνση της υγείας με αυξημένα ποσοστά επίσκεψης στον γιατρό, νοσηλείας, χρήσης αντιβιοτικών και απουσιών από το σχολείο. Παρότι σε υγιή πληθυσμό συνήθως η γρίπη αυτοπεριορίζεται, μπορεί να συνδεθεί με σοβαρή νοσηρότητα και θνησιμότητα ακόμη και σε υγιή παιδιά. Παράλληλα, μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές, όπως πνευμονία (κυρίως σε παιδιά <2 ετών) με τον κίνδυνο συν-λοίμωξης από βακτήρια όπως ο σταφυλόκοκκος aureus ή ο πνευμονιόκοκκος, που προκαλούν σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή πνευμονίες. Πιο σπάνιες επιπλοκές αφορούν την οξεία μυοσίτιδα, την μυοκαρδίτιδα κ.ά.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του υπουργείου Υγείας, η διάθεση φέτος των 4.200.000 εμβολίων που θα προμηθευτεί η χώρα θα γίνεται αποκλειστικά με ηλεκτρονική συνταγογράφηση για όσους υπάγονται σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού. Η κατηγοριοποίηση σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού παιδιών για το 2020, αναφέρεται αποκλειστικά σε παιδιά που παρουσιάζουν συγκεκριμένους επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα (π.χ. άσθμα, ανοσοκαταστολή, αιμοσφαιρινοπάθεια κ.ά.).
Ωστόσο, με βάση διεθνείς οδηγίες1, παιδιά με αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές από τη γρίπη θεωρούνται ΟΛΑ τα παιδιά <5 ετών και ειδικότερα <2 ετών, όπως επίσης τα παιδιά μεταναστών και προσφύγων. Σύμφωνα με αυτές τις οδηγίες ξεκίνησε μια συζήτηση στην κοινότητα των παιδιάτρων για την ανάγκη εμβολιασμού αυτών των πληθυσμιακών ομάδων. Συνεπώς, πολλοί παιδίατροι, προκειμένου να ξεπεράσουν το εμπόδιο των περιορισμών της συνταγογράφησης, «ωθούνται» να δηλώσουν ψευδώς ότι το παιδί παρουσιάζει κάποιο υποκείμενο νόσημα ώστε να καταφέρει να εμβολιαστεί.
Να σημειώσουμε ότι ούτε καν η εθνική επιτροπή εμβολιασμού του υπουργείου Υγείας - που έχει θέσει τα κριτήρια συνταγογράφησης - δεν έχει υποστηρίξει ότι τα παιδιά που δεν εμπίπτουν στα κριτήρια αυτά, αντενδείκνυται να εμβολιαστούν.
Οι προτεραιότητες πρέπει να υπάρχουν για τον πληθυσμό που έχει υψηλό κίνδυνο από την εποχική γρίπη λόγω της κατάστασης της υγείας του. Αυτό όμως σημαίνει ιδιαίτερο προσανατολισμό του δημόσιου συστήματος Υγείας, επιπρόσθετα μέτρα για να εξασφαλιστεί ο εμβολιασμός τους και όχι αποκλεισμό των υπόλοιπων παιδιών που δεν εμπίπτουν στα κριτήρια αυτά, ενώ με τον εμβολιασμό τους μπορεί να ενισχυθεί η ασπίδα έναντι της εποχικής γρίπης συνολικά για τον πληθυσμό.
Παράλληλα, αξίζει να αναφερθεί πως τα ποσοστά κάλυψης2 του αντιγριπικού εμβολίου είναι κοντά στο 65% για τα παιδιά και κοντά στο 45% - 50% για τους ενήλικες. Κάτι που ενδυναμώνει τη θέση για εμβολιασμό έναντι της γρίπης καθολικά στον παιδικό πληθυσμό, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι τα παιδιά είναι σημαντικοί φορείς της ασθένειας. Συνεπώς, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης της νόσου ενδοοικογενειακά, στο σχολείο, σε δραστηριότητες κ.ά.
Τι σημαίνει η δυνατότητα διάθεσης 4.200.000 εμβολίων, με βάση την προμήθεια του κράτους; Με βάση την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, που φτάνει περίπου στο 60%, σημαίνει ότι και αν ακόμα εμβολιαστεί πληθυσμός σε αυτόν τον αριθμό, το ποσοστό επαρκούς ανοσίας θα είναι 25% στο σύνολο του πληθυσμού. Δηλαδή πολύ κάτω από το απαιτούμενο 60% - 70% για να μη βρίσκει «έδαφος» διασποράς η εποχική γρίπη, να επιτευχθεί η λεγόμενη «ανοσία της αγέλης».
Αυτό επιβεβαιώνει την ανάγκη του καθολικού εμβολιασμού όχι μόνο των παιδιών, αλλά και όλου του άλλου πληθυσμού. Η παραγγελία του κράτους για τον αριθμό αυτό των εμβολίων, από «χέρι» αποκλείει αυτήν την αναγκαιότητα, κινείται στη λογική να στριμωχτούν οι ανάγκες της πρόληψης στους περικομμένους προϋπολογισμούς και όχι να διαμορφωθούν οι δαπάνες στις ανάγκες της καθολικής πρόληψης.
Γιατί, επομένως, αποκλείεται ειδικά φέτος τεράστιο κομμάτι του πληθυσμού, ενώ ο ετήσιος καθολικός εμβολιασμός της γρίπης είναι αποδεδειγμένα η πιο αποτελεσματική στρατηγική αντιμετώπισης της γρίπης; Για ποιο λόγο μετακυλίεται το βάρος ατομικά στον γονιό και στον παιδίατρο;
Τα εμβόλια έχουν διπλό ρόλο, δηλαδή συμβάλλουν ταυτόχρονα στην ατομική και συλλογική προστασία του παιδικού και όλου του πληθυσμού. Ο εμβολιασμός είναι ένα κατεξοχήν κοινωνικό ζήτημα και όχι ατομικό και γι' αυτό θα έπρεπε να είναι στην ευθύνη του κράτους πλήρως και ουσιαστικά, όχι όπως σήμερα όπου κυριαρχεί η ατομική ευθύνη. Για παράδειγμα, οι οργανωμένες κρατικές υπηρεσίες θα πρέπει να μεριμνούν και να εξασφαλίζουν τους εμβολιασμούς, να «πηγαίνουν» αυτές στα παιδιά και στον πληθυσμό γενικά που πρέπει να εμβολιαστεί και όχι να επικρατεί η αντίθετη λογική.
Εμπόδιο για την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού είναι η πολιτική όλων των κυβερνήσεων στον τομέα της Υγείας, που ενισχύει την εμπορευματική δράση. Ζητούμενο, επομένως, είναι η διάθεση των εμβολίων να γίνεται αποκλειστικά με επιστημονικά κριτήρια και όχι στη βάση της σχέσης κόστους - οφέλους. Η αναγκαία χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, η οποία αντιστοιχεί στην οργάνωση και στην ανάπτυξη όλου του κρατικού συστήματος Υγείας, θα εξασφαλίσει την καθολική, υποχρεωτική και δωρεάν εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών.
Αναδεικνύεται, λοιπόν, η ανάγκη της πλήρους ανάληψης από το κράτος της εμβολιαστικής κάλυψης του βρεφικού - παιδικού πληθυσμού. Αυτό σημαίνει επαρκή ανάπτυξη και στελέχωση των δημόσιων Κέντρων Υγείας και των Περιφερειακών Ιατρείων πανελλαδικά, που θα συνδέονται με τις οικογένειες, τα σχολεία, τους βρεφονηπιακούς σταθμούς στα όρια της ευθύνης τους, που θα σχεδιάζουν, θα προγραμματίζουν και θα πραγματοποιούν την αναγκαία ενημέρωση και τον πλήρη εμβολιασμό απολύτως δωρεάν.
Απαιτείται, παράλληλα, σχεδιασμός και μέριμνα για την εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών μεταναστών και προσφύγων, παιδιών που διαμένουν σε κλειστές δομές. Είναι ευθύνη της κυβέρνησης, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, να χρηματοδοτήσει και να εξασφαλίσει την προμήθεια επαρκούς αριθμού εμβολίων και τον εμβολιασμό καθολικά του πληθυσμού.
Παραπομπές:
1. Adapted from: Centers for Disease Control and Prevention. People at high risk for flu complications. Available at: www.cdc.gov/flu/about/disease/high_risk.htm (Accessed on August 24, 2019).
2. Centers for Disease Control and Prevention. Flu vaccination coverage, United States, 2019-20 influenza season. https://www.cdc.gov/flu/fluvaxview/coverage-1920estimates.htm (Accessed on October 07, 2020).
Σοφία ΖΩΡΗ
Ειδικευόμενη Παιδιατρικής στην Α' Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
