Η βελτίωση της υγιεινής στον αναπτυγμένο κόσμο κατά τον 20ό αιώνα οδήγησε σε πολλαπλασιασμό των περιπτώσεων νεανικού σακχαρώδους διαβήτη. Σε αυτό το ιστορικό ίσως βρίσκεται και η απάντηση
Πριν από τρεις δεκαετίες, ο Βρετανός επιδημιολόγος Ντ. Στράκαν διατύπωσε μια ασυνήθιστη αλλά απλή ιδέα, για να εξηγήσει γιατί ασθένειες όπως η αλλεργική ρινίτιδα, το έκζεμα και το άσθμα παρουσίασαν μεγάλη αύξηση της συχνότητάς τους τον περασμένο αιώνα. Ο Στράκαν υπέθεσε ότι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και ειδικότερα η μεγάλη μείωση των μολύνσεων κατά την πρώιμη παιδική ηλικία δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη των αντιστάσεων του οργανισμού, ώστε να προστατεύεται όταν εκτεθεί σε τέτοιους μολυσματικούς παράγοντες σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αν και η αρχική υπόθεση υγιεινής, όπως ονομάστηκε, αφορούσε αλλεργικές παθήσεις, οι ερευνητές την έχουν χρησιμοποιήσει για να εξηγήσουν και παρόμοιες απότομες «ανθήσεις» άλλων ειδών ασθενειών, όπως η πολιομυελίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο διαβήτης τύπου 1 (νεανικός σακχαρώδης διαβήτης). Αμέτρητες επιδημιολογικές έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι, όπου η συχνότητα των μολύνσεων κατά την παιδική ηλικία (κατά συνέπεια και η θνησιμότητα) σημειώνει μεγάλη πτώση, ασθένειες που πριν ήταν σπάνιες γίνονται όλο και συχνότερες, αν και όχι ομοιόμορφα, ούτε και όλες μονομιάς.
Οι πρώτες επιδημίες πολιομυελίτιδας άρχισαν να εμφανίζονται προς το τέλος του 19ου αιώνα. Η εκδήλωση σκλήρυνσης κατά πλάκας, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο προστατευτικό κάλυμμα γύρω από τα νευρικά κύτταρα, διπλασιάστηκε σε ορισμένα μέρη του κόσμου στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Ο διαβήτης τύπου 1, που εκδηλώνεται όταν ο οργανισμός κατά λάθος καταστρέψει τα κύτταρα στο πάγκρεας, που παράγουν την ορμόνη ινσουλίνη (η οποία επιτρέπει το μεταβολισμό της γλυκόζης για την παραγωγή Ενέργειας), άρχισε να γίνεται πιο συχνός στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα και αυξήθηκε δραματικά τη δεκαετία του 1950.
Ιοί
Πώς ακριβώς η έκθεση από νωρίς σε διάφορους ιούς και βακτήρια προστατεύει από την εκδήλωση πολλών φαινομενικά άσχετων μεταξύ τους ασθενειών παραμένει ασαφές. Με κάποιον τρόπο οι μολύνσεις επιτρέπουν στο σώμα που αναπτύσσεται να μάθει να αντιμετωπίζει τα παθογόνα. Παραπέρα, η απουσία έκθεσης σε αυτά τα μικρόβια μπορεί να οδηγήσει τον οργανισμό να επιτεθεί στον εαυτό του. Πολλές μελέτες ενοχοποιούν μια σχετικά μεγάλη κατηγορία παθογόνων, που ονομάζονται εντεροϊοί, για την αύξηση της πολιομυελίτιδιας και του διαβήτη τύπου 1.
Σε αντίθεση με τον πολύ πιο κοινό διαβήτη τύπου 2 - που συχνά συνδέεται με την παχυσαρκία των ενηλίκων - ο διαβήτης τύπου 1 χτυπάει συχνά πριν την ηλικία των 20 ετών. Πειράματα με ποντίκια, που έκαναν οι καθηγητές μικροβιολογίας Κρίστεν Ντρέσερ και Στίβεν Τρέισι, των πανεπιστημίων Κράιτον και Νεμπράσκα, αντίστοιχα, αποκάλυψαν ένα σύνθετο μηχανισμό, που επιτρέπει στα ίδια στελέχη εντεροϊών άλλοτε να εμποδίζουν την εμφάνιση της ασθένειας και άλλοτε να την προκαλούν, ανάλογα με την ηλικία που τα ποντίκια μολύνθηκαν με αυτούς. Οταν επιτίθεται ένας εντεροϊός σε ενήλικα ποντίκια με προδιάθεση, αυτά έχουν συνήθως ήδη κάποια βλάβη στα ινσουλινοπαραγωγά κύτταρα του παγκρέατος, εξαιτίας αυτοάνοσων επιθέσεων από κύτταρα Τ. Ο εντεροϊός εγκαθίσταται και αναπαράγεται μέσα στα επίμαχα κύτταρα, προκαλώντας περαιτέρω ζημιά σ' αυτά και συνεπακόλουθη μείωση της παραγωγής ινσουλίνης στον οργανισμό, πυροδοτώντας τον διαβήτη τύπου 1, που μπορεί να εκδηλωθεί απότομα, ακόμη και σε χρονικό διάστημα μιας μέρας. Στα ποντίκια με προδιάθεση, που είχαν εκτεθεί σε μικρή ηλικία και στα οποία δεν έχει εκδηλωθεί αυτοάνοση επίθεση, η μόλυνση με εντεροϊό πυροδοτεί την παραγωγή ρυθμιστικών κυττάρων Τ, που καταστέλλουν την παραγωγή κυττάρων Τ του ανοσοποιητικού, προστατεύοντας το πάγκρεας από την εκδήλωση του διαβήτη τύπου 1.
Φυσικά, η απάντηση στο ζήτημα που θέτει η υπόθεση υγιεινής, δεν είναι η επιστροφή σε ανθυγιεινές συνθήκες ζωής και τη σχετιζόμενη με αυτές αυξημένη παιδική θνησιμότητα. Η λύση πρέπει να αναζητηθεί στην κατεύθυνση που δόθηκε με επιτυχία για τη φοβερή ασθένεια της πολιομυελίτιδας, δηλαδή στην παρασκευή εμβολίου. Χάρη στον έγκαιρο εμβολιασμό του πληθυσμού σε παγκόσμια κλίμακα, σήμερα η πολιομυελίτιδα ενδημεί μόνο σε τρεις χώρες. Αν τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε ποντίκια επιβεβαιωθούν και στους ανθρώπους, τότε ένα εμβόλιο, βασισμένο στην ίδια ομάδα ιών, που συνήθως αποβάλλονται με τα κόπρανα, τους εντεροϊούς, θα μπορούσε να εμποδίσει την εκδήλωση του διαβήτη τύπου 1 σε πολλούς απ' όσους έχουν σχετική προδιάθεση.
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»
