Οταν ένας καπιταλιστής ζητά φόρους για τα ρομπότ
Αυξάνονται τα άρθρα και οι ειδήσεις για τις συνέπειες στους εργαζόμενους από την εφαρμογή στην παραγωγική διαδικασία και στην οικονομία γενικότερα των νέων τεχνολογιών, με πρώτη απ' όλες τις συνέπειες την ανεργία. Οι εφαρμογές νέων τεχνολογιών σε πολλούς τομείς της καπιταλιστικής οικονομίας αυξάνουν στο έπακρο την παραγωγικότητα της εργασίας, άρα και τους τζίρους και τα κέρδη. Οι καπιταλιστές, εξασφαλίζοντας άνοδο της παραγωγικότητας, αντί να μειώνουν τον ημερήσιο εργάσιμο χρόνο, μειώνουν το εργατικό δυναμικό τους.
Ο ένας λόγος είναι η μείωση της δαπάνης κεφαλαίου για μισθούς. Αυτό αυξάνει περισσότερο ακόμη τα κέρδη τους, έχοντας ήδη εξασφαλίσει στα πλαίσια του κλαδικού ανταγωνισμού να καρπώνονται το πρόσθετο κέρδος λόγω παραγωγικότητας, που αυξάνει την ανταγωνιστικότητα. Υπάρχει ένας ακόμη. Οι καπιταλιστές εξαντλούν, αν είναι δυνατό, ολόκληρο το 24ωρο για να έχουν σε κίνηση τα μέσα παραγωγής, αφού αυξάνοντας την παραγωγή και τους τζίρους, άρα και τα κέρδη τους, παίρνουν πιο γρήγορα πίσω το κεφάλαιο που ξοδεύουν για μέσα παραγωγής.
Είδηση που προξενεί εντύπωση
Κρίναμε αναγκαία αυτή την εισαγωγή γιατί μια είδηση που εμφανίστηκε πρόσφατα σε αστικά ΜΜΕ προξενεί εντύπωση. Ποια είναι η είδηση;
Ο Μπιλ Γκέιτς, ιδιοκτήτης της «Microsoft» που παράγει νέες τεχνολογίες, σε συνέντευξή του, είπε ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να φορολογήσουν τις επιχειρήσεις που αντικαθιστούν ή θα αντικαταστήσουν σε θέσεις εργασίας τους εργαζόμενους με ρομπότ. Και το προτείνει ως μέσο χρηματοδότησης της απασχόλησης σε κοινωνικές υπηρεσίες όπως στην εξυπηρέτηση ασθενών, ανθρώπων της τρίτης ηλικίας κ.λπ., εργαζομένων που έχασαν ή θα χάσουν τη δουλειά τους, ή στην επανεκπαίδευσή τους, για να βρουν άλλη δουλειά.
«Την ίδια στιγμή που προωθείται ο αυτοματισμός και χάνονται θέσεις εργασίας, πρέπει να αναπτυχθούν υπηρεσίες για το καλό των ανθρώπων, και ιδιαίτερα των φτωχότερων και πιο αδύναμων, τους γηραιότερους, τα παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες, τα σχολεία, εκεί όπου υπάρχουν λιγότεροι για να τους υποστηρίξουν και απαιτείται ένα ιδιαίτερο ανθρώπινο γνώρισμα, η ενσυναίσθηση. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η αντικατάσταση ανθρώπων από ρομπότ μηδενίζει το εισόδημα από το φόρο που κατέβαλλε αυτός ο εργαζόμενος, φόρος από τον οποίο χρηματοδοτούνται σήμερα οι προαναφερόμενες υπηρεσίες. Εξάλλου, η κοινωνία δεν θα πρέπει να φοβάται την καινοτομία, θα πρέπει να ενθουσιάζεται από αυτήν και γι' αυτό θα ήταν καλύτερα να γνωρίζει ότι υπάρχει ένα ξεκάθαρο πλάνο για το τι θα συμβεί στους ανθρώπους που χάνουν τη δουλειά τους από την έλευση των ρομπότ. Οι επιχειρήσεις δεν θα αναλάμβαναν αυτή την πρωτοβουλία, οι κυβερνήσεις όμως θα έπρεπε», είπε.
Και κάνει αυτή την πρόταση, ακόμη κι αν αυτό θα επιβράδυνε προσωρινά την εφαρμογή τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής, όπως είπε, που είναι μια αντικειμενική τάση.
Ανάλογη πρόταση έχει συζητήσει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την έχει απορρίψει, με το επιχείρημα ότι έτσι εμποδίζεται η εφαρμογή της καινοτομίας στην οικονομία.
Δύο σχόλια πάνω σε αυτά. Το ένα είναι ότι οι ιδιοκτήτες των επιχειρηματικών ομίλων φαίνεται να εκφράζουν μια ανησυχία σε σχέση με τις συνέπειες στους εργαζόμενους από τον καπιταλιστικό τρόπο εφαρμογής των νέων τεχνολογιών που πολλαπλασιάζει γοργά τα κέρδη τους, αναζητώντας μέτρα άμβλυνσης, με «λείανση των οξειών γωνιών», αφού γνωρίζουν ότι τις συνέπειες, δηλαδή τη μεγαλύτερη απ' αυτές που είναι η ανεργία, δεν μπορούν να τις αντιμετωπίσουν.
Το δεύτερο σχόλιο είναι ότι την άμβλυνση των συνεπειών την αναζητούν από τις κυβερνήσεις, έστω και με την επιβολή φορολογίας στις επιχειρήσεις μέσω νόμου. Γαλαντόμος εμφανίζεται ο Μπιλ Γκέιτς. Αλλά να προτείνει δραστική μείωση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου ούτε που το διανοείται, αφού αυτό μειώνει τα κέρδη, υπονομεύοντας τα οφέλη της παραγωγικότητας για το κεφάλαιο.
Δείχνουν να εμφανίζουν μια ανησυχία...
Φαίνεται, πάντως, ότι στις ΗΠΑ περιγράφεται μια ανησυχία για το πώς θα αντιδράσουν οι εργαζόμενοι στο ενδεχόμενο νέας απότομης μαζικής ανεργίας. Αρθρο της «Καθημερινής», 16/10/2016, αναφερόμενο στο ίδιο ζήτημα, έγραφε: «Η αντικατάσταση ανθρώπου από ρομπότ είναι πιο κοντά από ό,τι φανταζόμαστε. Η McDonalds δήλωσε πρόσφατα πως αν αυξηθεί ο κατώτερος μισθός στα 15 δολ. την ώρα, οι εταιρείες θα σκεφτούν την αντικατάσταση ανθρώπων με μηχανές παραγγελιών. Σε λίγα χρόνια, το αστικό τοπίο θα είναι γεμάτο από drones που θα αντικαταστήσουν τους ταχυδρόμους, ενώ αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς θα μεταφέρουν τους επιβάτες. Ακόμα και επαγγέλματα που χρειάζονται υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης θα απειληθούν, όπως στην περίπτωση των ρομπότ - αναισθησιολόγων, που ανακόπηκε μετά την αντίδραση της Αμερικανικής Ενωσης Αναισθησιολόγων (...) η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική αποκτούν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της εργασίας (...) Το να βρίσκεται εκτός εργασίας ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, θα οδηγήσει σύντομα σε επικίνδυνες καταστάσεις, λόγω της αύξησης σωματικών και ψυχολογικών ασθενειών. Η εργασία είναι αναγκαία για τη διαμόρφωση θετικής ταυτότητας των ατόμων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Αμερικανών Ινδιάνων, στους οποίους δόθηκαν φορολογικές ελαφρύνσεις μέσω αλλαγών στη νομοθεσία των καζίνο, οδηγώντας τους ιθαγενείς να ζουν μέσω αυτών των επιδομάτων, με αποτέλεσμα να καταγράφονται τεράστια ποσοστά αλκοολισμού μεταξύ τους. Ατομα χωρίς αυτοεκτίμηση και όραμα θα είναι ένα προβληματικό θέμα για την ευρύτερη κοινωνία. Η πολιτική εξουσία δεν έχει βρει ακόμη τις λύσεις...».
Και εδώ μιλούν για αναζήτηση άμβλυνσης κάποιων συνεπειών, αλλά το αναθέτουν στις κυβερνήσεις. Δεν είναι μάλλον τυχαίο ότι ο Ντ. Τραμπ είχε σύνθημα προεκλογικό και συνεχίζει να το προβάλει, για επιστροφή αμερικανικών επιχειρηματικών ομίλων που παράγουν εκτός ΗΠΑ, για δημιουργία έργων υποδομών αλλά και νέων εργοστασίων, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Και, μάλιστα, σε περίοδο που επίσημα, στατιστικά, έχουν μειώσει την ανεργία κάτω από 5%, πλασματικά όμως, αφού γύρω στα 49 εκατομμύρια ανέργων δεν καταγράφονται.
...αλλά έχουν μπόλικη υποκρισία
Στον αποχαιρετιστήριο από το Λευκό Οίκο λόγο του, ο Μπαράκ Ομπάμα μίλησε για αγώνα συμπαράστασης στους ανθρώπους που είναι εκτεθειμένοι στην επέλαση της τεχνολογίας. «Το επόμενο κύμα των οικονομικών ανατροπών θα προέλθει από το αδυσώπητο κύμα της αυτοματοποίησης, που καταστρέφει θέσεις εργασίας εις βάρος της μεσαίας τάξης», είπε, σύμφωνα με τους «New York Times». Και ...κλάμα ο Ομπάμα, λες και «δεν ξέρει τίποτα για το φόνο» αν και συμμέτοχος σ' αυτόν...
Το Δεκέμβρη 2016, ο Λευκός Οίκος έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση για την αυτοματοποίηση, την τεχνητή νοημοσύνη και την οικονομία, προειδοποιώντας: «Ελλοχεύει κίνδυνος να παραγκωνιστούν εκατομμύρια Αμερικανοί από την εργασία και να χάσει η χώρα τη θέση της ως παγκόσμια οικονομική ηγετική δύναμη».
Στο απόσπασμα από την «Καθημερινή», περιγράφεται μια εικόνα εξαθλίωσης (ψυχολογικά προβλήματα, αλκοολισμός κ.λπ.), για τους εργαζόμενους που φυτοζωούν με τα όποια επιδόματα πείνας. Οι αστοί λένε πως νοιάζονται γι' αυτή την κατάσταση, ο Μπιλ Γκέιτς προτείνει φόρο για τα ρομπότ, αλλά η υποκρισία τους δεν έχει πάτο. Μπορεί να προσπαθούν για κάλυψη με ιλουστρασιόν περίβλημα της αθλιότητας της κοινωνίας τους, που ρίχνει τους εργαζόμενους σε φτώχεια, ανεργία, εξαθλίωση κ.λπ. Αλλά όλα αυτά είναι απότοκα της ακόρεστης δίψας για κέρδος.
Εμφανίζουν περίπου ως φυσικό φαινόμενο την ανεργία, αποτέλεσμα της τεχνολογίας λένε ότι είναι, κρύβοντας ότι η αιτία βρίσκεται στην καπιταλιστική ιδιοκτησία και στη χρήση της τεχνολογίας όχι για κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων αλλά για τα κέρδη. Οπως και το ότι η τεχνολογία, τα ρομπότ κ.λπ., είναι αποτέλεσμα σωματικής και πνευματικής εργασίας, δημιουργήθηκαν από την πρώτη παραγωγική δύναμη, την εργατική δύναμη. Που μπορεί να τα δημιουργεί και να τα βάζει στην παραγωγή χωρίς καπιταλιστές ιδιοκτήτες, σε όφελος όλων των εργαζομένων.
Οι αστοί αναζητούν λύσεις από τις κυβερνήσεις, αλλά τέτοιες λύσεις που δεν θα αμφισβητούν τα κέρδη τους.
Το θέμα απασχόλησε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός και το 2016 και φέτος, το 2017.
Στον «Ριζοσπάστη», 22/1/2016, γράφαμε: «Μια εφιαλτική έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός για τους εργαζόμενους, αφού η έρευνα εκτιμούσε ότι περισσότερες από 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν και 2 εκατομμύρια θα δημιουργηθούν ως αποτέλεσμα των τεχνολογικών αλλαγών σε 15 αναπτυγμένες και αναδυόμενες, όπως ονομάζονται, οικονομίες, μέχρι το 2020 (...) θα αυξηθεί η χρήση ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή (...)».
Επίσης στον «Ριζοσπάστη», 28/1/2017, γράφαμε: «Εντονες συζητήσεις έγιναν στο Νταβός για το "μέλλον της εργασίας", αφού τα αστικά επιτελεία βλέπουν να διευρύνεται η απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της συνεχώς διευρυνόμενης ένταξης στην παραγωγή των επιτευγμάτων της τεχνολογίας και της επιστήμης (αυτοματοποίηση, ρομπότ, "έξυπνες" μηχανές κ.λπ.), η λεγόμενη "τέταρτη βιομηχανική επανάσταση" (...) γίνονται εκκλήσεις στις αστικές κυβερνήσεις και τον ιδιωτικό τομέα να κάνουν προσπάθεια να μειώσουν τις επιπτώσεις με επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού, απόκτηση των δεξιοτήτων για τα νέα μέσα παραγωγής. Ομως, και πάλι κάποιοι θα περισσεύουν (...) Εκεί λοιπόν έρχεται η ...ιδέα του "ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος" (έπεσε στο Νταβός)».
Η διέξοδος
Γράφαμε, λοιπόν, ότι λύση υπάρχει και είναι μία: Μείωση του εργάσιμου χρόνου. Σταθερός ημερήσιος εργάσιμος χρόνος, 7ωρο και ακόμη λιγότερο. Και αύξηση του ελεύθερου χρόνου. Αλλά αυτό αντεπιδρά στη διευρυμένη αναπαραγωγή κερδών. Αρα η εργατική τάξη πρέπει με τον ταξικό αγώνα της σήμερα να διεκδικεί βεβαίως ως αμυντικό αίτημα την εξασφάλιση επιδόματος ανεργίας για όλους τους ανέργους (η ανεργία δεν εξαλείφεται στον καπιταλισμό), που να καλύπτει βασικές ανάγκες τους και αξιοπρεπή ζωή, πλήρη ασφαλιστική κάλυψη και ταυτόχρονα να διεκδικεί δουλειά για όλους, με σταθερό ημερήσιο εργάσιμο χρόνο, 7ωρο, πλήρη εργασιακά, ασφαλιστικά δικαιώματα, μισθούς που να καλύπτουν όλες τις σύγχρονες ανάγκες, αποκλειστικά δημόσια δωρεάν Υγεία, Πρόνοια Παιδεία, αύξηση του ελεύθερου χρόνου. Αλλά αυτή η πάλη απαιτεί ανασύνταξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, οργάνωση της κοινωνικής συμμαχίας με τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, για τη σύγκρουση, με τους καπιταλιστές, έως την ανατροπή της εξουσίας τους. Για να εγκαθιδρυθεί εργατική εξουσία, που θα κοινωνικοποιήσει τα μέσα παραγωγής, ώστε με κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο να αναπτύσσει όλες τις παραγωγικές δυνάμεις, και τις νέες τεχνολογίες, τα ρομπότ κ.λπ., όλη την οικονομία, με κριτήριο την ικανοποίηση όλων των σύγχρονων αναγκών της εργατικής, της λαϊκής οικογένειας, που συνεχώς θα διευρύνονται. Σ' αυτές τις συνθήκες θα εξαλειφθεί και η ανεργία.
