Οι ΕΟΖ (ειδικές οικονομικές ζώνες)δεν είναι καινούργια υπόθεση για την εργατική τάξη. Οι πρώτες ΕΟΖ δημιουργήθηκαν πριν τη δεκαετία του 1970 για λογαριασμό των αμερικανικών πολυεθνικών στις περιοχές του Μεξικού, κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ και ονομάστηκαν «maquilladoras». Εκεί οι αμερικανικές εταιρείες εισάγουν αδασμολόγητα τις πρώτες ύλες, πληρώνουν με εξευτελιστικά μεροκάματα τους Μεξικανούς, εξάγουν εξ ολοκλήρου την παραγωγή τους και απαλλάσσονται από τους φόρους.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 1990, οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, υπήρξε μια σταθερή αύξηση από το 1975, με 79 ΕΟΖ σε 25 χώρες, μέχρι το 1997, με 845 ΕΟΖ σε 93 χώρες, και μια αλματώδης αύξηση όταν το 2002 αναφέρθηκαν 3.000 ΕΟΖ σε 116 χώρες. Σήμερα υπολογίζεται πως υπάρχουν 3.500 ΕΟΖ.
Σύμφωνα με παλιότερη μελέτη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, είχε καταγραφεί ότι οι εργαζόμενοι αυτών των ζωνών δουλεύουν 10 - 12 ώρες καθημερινά, ενώ σε κάποιες περιόδους ακόμη και 16 ώρες συνεχώς. Πολλά εργοστάσια χρησιμοποιούσαν σύστημα ημερήσιων ή εβδομαδιαίων πλάνων παραγωγής. Πράγμα που σήμαινε ότι για να πάρει ο εργάτης το μεροκάματό του, θα έπρεπε να πετύχει το πλάνο παραγωγής. Ετσι, σε κάποιες περιπτώσεις οι εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να δουλεύουν πέραν της «κανονικής» βάρδιας. Σε άλλη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφέρεται ότι στις ΕΟΖ της Κίνας το μέσο ωράριο ποικίλλει από τις 54 έως τις 77 ώρες τη βδομάδα. Ενώ δημοσιεύματα στον Τύπο αναφέρουν ότι οι ώρες εργασίας συχνά φτάνουν τις 100 τη βδομάδα και οι άδειες είναι 5 μέρες το χρόνο.
Στην Ινδία, για παράδειγμα, της οποίας οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες αποτελούν το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, πέρα από τις σαρωτικές φοροαπαλλαγές, του πλήθους των προνομίων ακόμα και με επιδοτήσεις των μονοπωλιακών ομίλων εντός Ζώνης σε ζεστό χρήμα, το χτύπημα στα εργασιακά δικαιώματα ήταν σφοδρό. Ορισμένα από τα μέτρα που πάρθηκαν, χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν περαιτέρω εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού, είτε μέσω συμβάσεων είτε περιστασιακής απασχόλησης, όπου οι πληρωμές γίνονται σε ημερήσια βάση, με απλήρωτη υπερωριακή εργασία και απελευθέρωση των απολύσεων. Απαγορεύτηκαν ο συνδικαλισμός, οι απεργίες και πάει λέγοντας.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στην Ινδία οι εργοστασιακές μονάδες των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών εξαιρέθηκαν ακόμα και από αυτήν την υποτυπώδη νομοθεσία που ελέγχει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. «Οι επενδυτές είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν δικά τους μέτρα περιβαλλοντικής ρύθμισης. Οι ενδιαφερόμενοι έχουν δικαίωμα σε δωρεάν ή υψηλά επιδοτούμενη πρόσβαση σε νερό και ηλεκτρικό ρεύμα», αναφέρεται σε σχετικά δημοσιεύματα.
