Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ

ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Νέα εργαλεία για την παλιά πολιτική της κρατικής υποχρηματοδότησης, της υποστελέχωσης και των ελλείψεων

Στις 23/5 ολοκληρώθηκε η διαβούλευση για το σχέδιο νόμου με θέμα τη διοικητική οργάνωση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, το νομοσχέδιο πρόκειται να κατατεθεί το επόμενο διάστημα στη Βουλή. Ο υπουργός Υγείας έχει δηλώσει ότι η μεταρρύθμιση της διοικητικής οργάνωσης δεν είναι μια απλή οργανωτική αλλαγή, αλλά μια «σημαντική θεσμική αλλαγή, ενισχυτική της ολοκλήρωσης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης».

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Αυγή» ο υπ. Υγείας ανέφερε: «Είναι αλήθεια πως πολλά πράγματα έχουν γίνει μέχρι σήμερα και πως το τοπίο της Ψυχικής Υγείας έχει αλλάξει σημαντικά στα χρόνια αυτά. Είναι όμως επίσης αλήθεια πως πολλά δεν έγιναν ακριβώς όπως σχεδιάστηκαν, υπήρξαν αρκετές αστοχίες και λάθη σχεδιασμού και εφαρμογής».

Πράγματι, άλλαξαν πολλά, όχι όμως προς το καλύτερο. Απεναντίας, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί δραματικά. Η πανσπερμία των δομών (δημόσιος, ιδιωτικός τομέας, ΜΚΟ) με αποτέλεσμα την παροχή υποβαθμισμένων, αποσπασματικών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, το βάθεμα της εμπορευματοποίησης, η ενίσχυση της επιχειρηματικής δράσης του δημόσιου τομέα, η άνθηση του ιδιωτικού τομέα, οι πολυάριθμες βραχυχρόνιες νοσηλείες των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, το γνωστό δηλαδή φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας, τα δεκάδες ράντζα στις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων και στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, η απόγνωση, η τεράστια οικονομική και ψυχολογική επιβάρυνση των οικογενειών των ασθενών που επωμίστηκαν το βάρος της μεταρρύθμισης, είναι τα στοιχεία που συνθέτουν το ζοφερό τοπίο στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Αυτό άλλωστε μαρτυρούν τα επίσημα στοιχεία. Στην έκθεση της ΕΕ «Συστήματα Ψυχικής Υγείας, ψυχική υγεία των Ευρωπαίων και αναμενόμενα οφέλη από την επένδυση στην ψυχική υγεία» αναφέρεται: «Από την αξιολόγηση του "Ψυχαργώς" προκύπτει ότι οι ανομοιομορφίες και τα κενά είναι έκδηλες... οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι ανομοιογενείς, δε συντονίζονται, είναι συχνά ακατάλληλες. Υπάρχουν γεωγραφικές περιοχές που έχουν λίγες ή και καθόλου υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Τα μεγαλύτερα κενά εντοπίζονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους και στις ψυχογηριατρικές υπηρεσίες... Ο ιδιωτικός τομέας στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας κυριαρχεί...».

Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί δεν οφείλεται στις «αστοχίες και τα λάθη του σχεδιασμού και της εφαρμογής της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση. Είναι το αποτέλεσμα του ίδιου του αντιδραστικού πυρήνα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, δηλαδή της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων, της ενίσχυσης του εμπορευματικού χαρακτήρα των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, του κλεισίματος των ψυχιατρικών νοσοκομείων. Η «κατάργηση των ασύλων» αποτέλεσε το ιδεολογικό περίβλημα όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ για να συσκοτίσουν το πραγματικό αντιλαϊκό περιεχόμενο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και να νομιμοποιήσουν τις αντιδραστικές αλλαγές στη συνείδηση των επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας, των ασθενών και των οικογενειών τους. Η συνειδητή υποβάθμιση και υποχρηματοδότηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων τα κατάντησε άσυλα, ενώ θα μπορούσαν να προσφέρουν εξειδικευμένες, υψηλού επιπέδου υπηρεσίες, και όχι ο ειδικός τους χαρακτήρας.

Ενισχύεται αποφασιστικά ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι αλλαγές που εισάγονται στην αρχιτεκτονική της διοικητικής οργάνωσης των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας με το νομοσχέδιο που πρόκειται να κατατεθεί. Τα όργανα που συστήνονται (Τομεακές Επιστημονικές Επιτροπές, Περιφερειακές Διοικήσεις Τομέων Ψυχικής Υγείας, Περιφερειακά Τομεακά Συμβούλια, Συντονιστικά όργανα Περιφερειακών Διοικήσεων) θα αποτελέσουν τα νέα εργαλεία για την αποτελεσματικότερη υλοποίηση της αντιλαϊκής πολιτικής στο χώρο της Ψυχικής Υγείας και των στρατηγικών κατευθύνσεων της ΕΕ, της διαχείρισης της δεδομένης πολιτικής της κρατικής υποχρηματοδότησης, της υποστελέχωσης και της έλλειψης δημόσιων μονάδων Ψυχικής Υγείας. Χαρακτηριστικά, μία από τις αρμοδιότητες των νέων οργάνων είναι να «προτείνουν τη σύσταση, κατάργηση, συγχώνευση ή μεταφορά Μονάδων Ψυχικής Υγείας των Τομέων Ψυχικής Υγείας», να «εισηγούνται για τη μετακίνηση, απόσπαση, μετάταξη προσωπικού ανάλογα με τις ανάγκες...».

Με το νομοσχέδιο αναβαθμίζεται, ενισχύεται αποφασιστικά ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα. Μέσω των εκπροσώπων του στις Τομεακές Επιστημονικές Επιτροπές θα έχει λόγο, θα συμμετέχει ενεργητικά στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, προωθώντας ασφαλώς τα συμφέροντά του.

Το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα στην Ανώνυμη Εταιρεία Μονάδων Υγείας (ΑΕΜΥ ΑΕ) ίδρυσης, λειτουργίας καθώς και ανάληψης συνέχισης λειτουργίας Μονάδων Ψυχικής Υγείας, ακόμα και δημόσιων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παροχή υπηρεσιών υγείας και τους εργαζόμενους. Στη συνάντηση που είχε η ΕΓ της ΟΕΝΓΕ με τον υπ. Υγείας είπε ότι με τη συγκεκριμένη ρύθμιση εξασφαλίζεται η συνέχιση της λειτουργίας των μονάδων Ψυχικής Υγείας που λειτουργούν με κονδύλια της ΕΕ όταν θα λήξει η χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Επιβεβαιώνεται ότι τα κονδύλια που διατέθηκαν μέσω των προγραμμάτων της ΕΕ στο πλαίσιο της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης προλείαναν το έδαφος για την απεμπλοκή του κράτους από την ευθύνη χρηματοδότησής τους και τη συνέχιση της λειτουργίας τους με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

«Δημοκρατική συμμετοχή» για την κάλυψη της αντιλαϊκής κρατικής πολιτικής

Με την καθιέρωση της αιρετότητας των μελών των Τομεακών Επιτροπών (τα 6 από τα 9 μέλη θα εκλέγονται από όλους τους επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας των αντίστοιχων επιτροπών) η κυβέρνηση επιδιώκει να δώσει επιστημονική και δημοκρατική επίφαση. Να διαμορφώσει υγειονομικούς που όχι μόνο θα δίνουν «επιστημονική» στήριξη στην κυβερνητική πολιτική αλλά θα συμμετέχουν ενεργητικά στην υλοποίησή της. Τον τελικό λόγο για την υιοθέτηση ή απόρριψη των προτάσεων των Τομεακών Επιτροπών, θα τον έχουν οι Περιφερειακές Επιτροπές και τα αντίστοιχα Συντονιστικά όργανα, με κριτήριο πάντα την απαρέγκλιτη εφαρμογή της αντιλαϊκής πολιτικής στο χώρο της Ψυχικής Υγείας.

Τον ίδιο στόχο υπηρετεί και η πρόβλεψη για τη συμμετοχή εκπροσώπων των ληπτών υπηρεσιών Υγείας, των συλλόγων οικογενειών ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Η δήθεν «δημοκρατική συμμετοχή» είναι ο μανδύας της λαϊκής «συνδιαχείρισης» και «συνυπευθυνότητας» στη διαμόρφωση και υλοποίηση της αντιλαϊκής κρατικής πολιτικής. Στοιχείο της παραπάνω πολιτικής, ιδιαίτερα στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, είναι οι οικογένειες και οι ασθενείς αντί να διεκδικούν λύσεις από το κράτος, να αναλάβουν οι ίδιοι ατομικά την «αυτοδιαχείριση» της ασθένειάς τους, να παίξουν ρόλο φορέα άσκησης «κοινωνικής» πολιτικής. Σε ό,τι αφορά τη σύσταση επιτροπών ελέγχου των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, το ενδιαφέρον της κυβέρνησης είναι υποκριτικό. Σε μία περίοδο που κλιμακώνεται η επίθεση σε βάρος των ασθενών, ο έλεγχος θα γίνεται στην καλύτερη περίπτωση με βάση τα συνεχώς κουτσουρεμένα δικαιώματα που διαμορφώνονται από την αντιλαϊκή πολιτική της συγκυβέρνησης και, στο όνομα της υπεράσπισης των «δικαιωμάτων» των ασθενών, θα αποτελεί βοηθό για την πιο αποτελεσματική εφαρμογή της.

Κριτήριό τους τα επιχειρηματικά κέρδη

Για ποια υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ασθενών κάνει λόγο ο υπ. Υγείας όταν υπηρετεί πιστά την πολιτική που καταδικάζει τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού στη φτώχεια, στην ανέχεια, στην ανεργία, στην αβεβαιότητα για το μέλλον για να διασφαλιστούν η ανταγωνιστικότητα και τα κέρδη των επιχειρηματιών; Οταν κριτήριο της διαμόρφωσης της πολιτικής της κυβέρνησης σε Υγεία - Πρόνοια είναι το κόστος και οι δημοσιονομικές αντοχές της οικονομίας; Οταν σχεδιάζεται η εξοικονόμηση 900 εκατομμυρίων από την περικοπή των επιδομάτων Πρόνοιας, που σε ένα μεγάλο ποσοστό χορηγούνται σε ασθενείς με ψυχικά νοσήματα; Οταν ακόμα και οι ασθενείς που δικαιούνται μηδενική συμμετοχή στα φάρμακα λόγω σοβαρών ψυχικών νοσημάτων αναγκάζονται να δίνουν ένα μέρος από το πενιχρό επίδομα των 320 ευρώ το μήνα (όσοι από αυτούς διατηρούν ακόμη «το προνόμιο» να το παίρνουν), λόγω της διαφοράς μεταξύ ασφαλιστικής και λιανικής τιμής; Ετσι εννοούν το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια των ψυχικά ασθενών;

Οσες μεταρρυθμίσεις και αν γίνουν όσο η Υγεία θα είναι εμπόρευμα, οι όροι και οι προϋποθέσεις για να έχει ο λαός πρόληψη, θεραπεία, αποκατάσταση θα επιδεινώνονται.

Η συγκυβέρνηση με το νομοσχέδιο που πρόκειται να καταθέσει, προωθεί μέτρα στην ίδια αντιλαϊκή κατεύθυνση με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, κάνοντας παράλληλα τις αναγκαίες προσαρμογές για την πιο αποτελεσματική υλοποίηση της συγκεκριμένης πολιτικής στην Ψυχική Υγεία.

Απαιτείται ρήξη μ' αυτήν την πολιτική

Καλούμε τους υγειονομικούς μαζί με το λαό να οργανώσουν τους αγώνες τους ενάντια στη συνεχιζόμενη υποβάθμιση και εμπορευματοποίηση, στη συρρίκνωση και το κλείσιμο των δημόσιων μονάδων Ψυχικής Υγείας. Να απαιτήσουν να μην κατατεθεί στη Βουλή το νομοσχέδιο για τη διοικητική μεταρρύθμιση. Ο αγώνας όμως δεν πρέπει να έχει ως ορίζοντα την κατάθεση του νομοσχεδίου στη Βουλή. Πρέπει να συνδυάζεται με τη διεκδίκηση σύγχρονων, υψηλού επιπέδου υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου αποκλειστικά δημόσιων δωρεάν υπηρεσιών, που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των ασθενών αλλά και των οικογενειών τους, όλου του λαού. Πρέπει να συνδυάζεται με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των υγειονομικών. Προϋπόθεση για την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών των ασθενών και των υγειονομικών είναι να καταργηθεί κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα στο χώρο της Υγείας - Πρόνοιας, να πάψει η Υγεία να είναι εμπόρευμα. Απαιτείται ρήξη και σύγκρουση με την πολιτική της ΕΕ, με τους επιχειρηματικούς ομίλους που εμπορεύονται υπηρεσίες Υγείας, Πρόνοιας και φάρμακα. Απαιτείται ρήξη και σύγκρουση με την καπιταλιστική ανάπτυξη που στηρίζεται στα αποκαΐδια των κοινωνικών παροχών και δικαιωμάτων.

Σε αυτόν τον αγώνα αποφασιστική είναι η συμβολή των γιατρών. Ετσι πραγματώνουν τον επιστημονικό τους ρόλο. Οταν παλεύουν ενάντια στο σύστημα που τους στερεί τη δυνατότητα να θέσουν την επιστημονική τους γνώση στην υπηρεσία των ασθενών, όταν παλεύουν ενάντια στο σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα που παράγει και αναπαράγει τις αιτίες που υποσκάπτουν την υγεία του λαού.

Aφροδίτη ΡΕΤΖΙΟΥ
Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας