Σάλος προκλήθηκε πρόσφατα, όταν ο πρώην αντιπρόεδρος του Facebook, σε δηλώσεις του, σημείωσε πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης «διαβρώνουν τα βασικά θεμέλια του τρόπου συμπεριφοράς των ανθρώπων». Μάλιστα, κατά τη διάρκεια ομιλίας του τον περασμένο Νοέμβρη, επεσήμανε σε φοιτητές: «Δεν το καταλαβαίνετε αλλά σας προγραμματίζουν (...) όμως τώρα πρέπει να αποφασίσετε πόσα είστε διατεθειμένοι να παραχωρήσετε, πόση από τη διανοητική σας ανεξαρτησία», υπογραμμίζοντας πως ο ίδιος δεν θέλει να υφίσταται «προγραμματισμό» και για το λόγο αυτό δεν χρησιμοποιεί αυτήν την «αηδία» - όπως χαρακτηριστικά ανέφερε για το Facebook - και δεν επιτρέπει ούτε στα παιδιά του να το χρησιμοποιούν! Μπορεί το συγκεκριμένο στέλεχος των πολυεθνικών απλά να άλλαξε αφεντικό και εξαιτίας του ανταγωνισμού να βγαίνουν «άπλυτα» στη φόρα... Η αλήθεια είναι, ωστόσο, πως όλο και πληθαίνουν τα δημοσιεύματα και οι έρευνες σχετικά με το ρόλο που διαδραματίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (βλ. Facebook, Twitter, Instagram κ.ά.) στη διαμόρφωση, στον «προγραμματισμό» της κοινής γνώμης, στην επικοινωνία, την ενημέρωση, ακόμα και στο χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου. Η ευρεία διάδοσή τους έχει επιφέρει μεγάλες αλλαγές και αυτό το γνωρίζουν πρωτίστως κυβερνήσεις, μεγάλες επιχειρήσεις, κρατικές υπηρεσίες, που τα αξιοποιούν στην πολυπλόκαμη δράση τους.
***
Στην ταξική φύση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ως αντικείμενο ιδιοκτησίας των μονοπωλίων - κολοσσών, είναι αυτονόητη και δεδομένη και η παρέμβαση σε αυτά υπηρεσιών και αρχών, κρατικών, ιδιωτικών, «μυστικών» και άλλων. Τα παραδείγματα είναι πολλά: Οι υποθέσεις Σνόουντεν, «Wikileaks», η συζήτηση για ρωσική συμμετοχή στις αμερικανικές εκλογές, ακόμα και η στρατολογία νέων που έχουν κλίση στις νέες τεχνολογίες από τις υπηρεσίες, έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα αρκετές φορές πρωτοσέλιδα... Χαρακτηριστική ήταν, για παράδειγμα, όπως δημοσιεύουν ΜΜΕ των ΗΠΑ, η λειτουργία δύο ομάδων στο Facebook, με τα ονόματα «Η καρδιά του Τέξας» και «Ενωμένοι μουσουλμάνοι Αμερικής», δημιουργημένα όχι από κατοίκους του Τέξας ή Αμερικανούς μουσουλμάνους, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά - όπως αποκαλύφτηκε - από το επονομαζόμενο «πρακτορείο διαδικτυακής έρευνας», μια «βιομηχανία ψεύτικων λογαριασμών» με έδρα τη Ρωσία. Το 2016, η καθεμία από τις ομάδες αυτές μετρούσε πάνω από 250.000 ακόλουθους στο Facebook. Οταν λοιπόν και οι δύο δημοσίευσαν καλέσματα σε διαμαρτυρίες την ίδια μέρα, ώρα και μέρος, «ενάντια στην ισλαμοποίηση του Τέξας» και «υπέρ της ισλαμικής γνώσης» αντίστοιχα, το αποτέλεσμα ήταν να συγκεντρωθεί πλήθος από εξαγριωμένους σε ένα τζαμί του Χιούστον και να επιτεθεί ο ένας εναντίον του άλλου, γεγονός εξολοκλήρου ενορχηστρωμένο... Τέτοια και άλλα ευτράπελα περιστατικά - αλλά και άκρως επικίνδυνα - βγαίνουν καθημερινά στη φόρα. Και η αλήθεια είναι πως όσο οξύνονται οι ανταγωνισμοί, τόσο περισσότερα θα αποκαλύπτονται...
***
Είναι, λοιπόν, γεγονός ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δρουν οργανωμένα, επώνυμα και ανώνυμα, όλοι οι μηχανισμοί και τα κόμματα του συστήματος. Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι ολοένα και αυξάνονται τα κυβερνητικά αιτήματα για την «αποδέσμευση» δεδομένων χρηστών Facebook, Instagram κ.λπ. Το Facebook υπόκειται σε περιορισμούς για το ποιες πληροφορίες μπορεί να μοιραστεί, αλλά σύμφωνα με εκθέσεις και ακατέργαστα στοιχεία που για πρώτη φορά ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, για τα αιτήματα που έκαναν κυβερνήσεις απ' όλο τον κόσμο και για τα δεδομένα που τους χορηγήθηκαν, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ετσι, τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν δείχνουν ότι οι αιτήσεις άγγιξαν τις 78.890 το πρώτο εξάμηνο του 2017, σημειώνοντας αύξηση 33% από τον προηγούμενο χρόνο και 23% σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο. Οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Αγγλία, η Γερμανία και η Γαλλία ήταν τα πιο «δραστήρια» κράτη... Στις κυβερνήσεις αυτών των χωρών χορηγήθηκαν πάνω από το 50% των αιτήσεων, με τις ΗΠΑ να παίρνουν το 85%, την Αγγλία το 90% και τη Γαλλία το 74%. Παρά τις αποκαλύψεις, όμως, το Facebook δεν δημοσιεύει τη φύση και την πρόθεση των αιτημάτων από τις κυβερνήσεις, ιδιαίτερα για τα δεδομένα που ζητούν οι ΗΠΑ. Ο τεράστιος όγκος δεδομένων που μοιράζεται από τους χρήστες, έχει επιτρέψει στο Facebook να αναγνωρίζει κάποιον σε μια φωτογραφία που δεν έχει μοιραστεί ο ίδιος και εφόσον διατηρεί λογαριασμό στο Facebook να τον ειδοποιεί γι' αυτό. Πρόκειται ουσιαστικά για τη χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου, που έχει τη δυνατότητα να εντοπίσει κάθε χρήστη σε φωτογραφίες. Μάλιστα, εκτιμάται ότι έχει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες σε σχέση με το FBI, που πέρυσι διέρρευσε ότι έχει τις φωτογραφίες 411 εκατ. ανθρώπων για τον ίδιο λόγο!
***
Ενας πολιτικός αναλυτής, ο Εβγκένι Μορόζοφ, σημειώνει πως «τα κοινωνικά μέσα έχουν κάνει επίσης ευκολότερη τη δουλειά της μυστικής αστυνομίας να γνωρίζει εκ των προτέρων το συναίσθημα των διαφωνούντων και να λαμβάνει προληπτικά μέτρα». Ετσι, για παράδειγμα, στη Γερμανία, το κράτος έχει το δικαίωμα - και με το νόμο - να παρακολουθεί τη διαδικτυακή συμπεριφορά οποιουδήποτε χωρίς καν εισαγγελική εντολή. Την ίδια στιγμή, σε κτίριο της CIA στη Βιρτζίνια έχει συγκεντρωθεί ένας λόχος πρακτόρων, με ευθύνη να αναλύουν τις πολιτικές απόψεις που αναπτύσσονται από χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι εκθέσεις τους εμπεριέχονται στην πρωινή ενημέρωση του Προέδρου των ΗΠΑ... Πλέον έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, έχουν γίνει και γίνονται καθημερινά αποκαλύψεις για το μέγεθος και τους τρόπους φακελώματος που χρησιμοποιεί η αστική εξουσία. Από τις πιο αθώες εφαρμογές, δίνεται η δυνατότητα να διαμορφωθεί το προφίλ κάποιου που χρησιμοποιεί τακτικά το διαδίκτυο και είτε γράφει προσωπικές εμπειρίες στο Facebook ή σε κάποιο blog, είτε γράφει σε κάποιο forum, είτε ψωνίζει προϊόντα, είτε απλά από τις σελίδες που παρακολουθεί λιγότερο ή περισσότερο συχνά. Τα παραπάνω δεν τα επισημαίνουμε για να τρομοκρατήσουμε, αλλά για να διαμορφωθεί κριτήριο επαγρύπνησης και περιφρούρησης ευρύτερα στην εργατική τάξη και τη νεολαία.
