ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟ - ΤΟΥΡΙΣΜΟ
«Εκπαίδευση» στην... εξουθένωση και στα «αφηγήματα» του κεφαλαίου
Η εκμετάλλευση της μαθητείας και της πρακτικής άσκησης από τις μεγάλες επιχειρήσεις του Επισιτισμού - Τουρισμού, οι οποίες λειτουργούν και σε αυτόν τον τομέα ως «υπόδειγμα» συνολικά για το κεφάλαιο, επιβεβαιώνει στην πράξη τι σημαίνει πραγματικά για τους εργαζόμενους και τους σπουδαστές η περιβόητη «καλύτερη σύνδεση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς»: Τεράστια κέρδη πάνω στην ακραία εκμετάλλευση των νέων εργαζομένων, πίεση για παραπέρα τσάκισμα μισθών και δικαιωμάτων συνολικά για τους εργαζόμενους στον κλάδο.
«Μάθημα» πρώτο: Εκμετάλλευση, εξουθένωση, μισθοί - ψίχουλα
Χιλιάδες νέοι, προερχόμενοι κυρίως από επαγγελματικές σχολές (ΕΠΑΣ) και δημόσια και ιδιωτικά ΙΕΚ, στελεχώνουν μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις που ελέγχονται από μονοπώλια, οι πρώτοι μέσω της μαθητείας και οι δεύτεροι μέσω της λεγόμενης πρακτικής άσκησης. Το πέρασμα από αυτή τη διαδικασία υποτίθεται ότι δίνει την ευκαιρία στον σπουδαστή να εμπλουτίσει τις γνώσεις του και να έρθει σε επαφή με το αντικείμενο δουλειάς, ενώ είναι όρος προκειμένου να πάρει τη βεβαίωση ολοκλήρωσης των σπουδών του.
Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο, οι μαθητές των ΕΠΑΣ, όπου ο χρόνος σπουδών μοιράζεται μεταξύ μαθητείας και τάξης, αμείβονται το 75% του κατώτατου ημερομισθίου που ορίζει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, με τον εργοδότη να επιδοτείται με 11 ευρώ τη μέρα για κάθε εργαζόμενο. Οι σπουδαστές των δημόσιων και ιδιωτικών ΙΕΚ πραγματοποιούν πρακτική άσκηση 960 ωρών, με ασφάλιση μόνο για την περίπτωση ατυχήματος στο χώρο εργασίας. Η γενική πρόβλεψη είναι πως δεν πρέπει να υπερβαίνει το 17% ο συνολικός αριθμός όσων απασχολούνται στα ξενοδοχεία, είτε με καθεστώς μαθητείας είτε πρακτικής άσκησης. Προβλέπεται επίσης σύναψη σύμβασης που υπογράφουν ο «μαθητευόμενος», ο εργοδότης και το ίδρυμα από το οποίο προέρχεται, η οποία προβλέπει μεταξύ άλλων πενθήμερη απασχόληση με χαρακτηριστικά παρακολούθησης της δουλειάς και μάθησης στην πράξη, και όχι σε πόστα όπου προβλέπεται οργανική θέση.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, βέβαια, τίποτα από τα παραπάνω δεν εφαρμόζεται στην πράξη...
Ιδιαίτερα την τουριστική περίοδο, καραβιές νέων ανθρώπων σε ηλικίες που εκτείνονται από 18 έως και 30 ετών, αλλά και μικρότεροι σπουδαστές των ΕΠΑΣ, στελεχώνουν τα ξενοδοχεία δουλεύοντας με όρους «αλόγων κούρσας». Με εξουθενωτικά ωράρια, ακόμα και χωρίς ρεπό, με αμοιβή που μετά βίας ξεπερνά σε πολλές περιπτώσεις τα 300 ευρώ. Ούτε λόγος βέβαια για εκπαίδευση πάνω στο αντικείμενο σπουδών, σε συνθήκες εντατικοποίησης της δουλειάς τόσο των ίδιων των μαθητευόμενων όσο και των υπόλοιπων εργαζομένων. Με τους όρους μάλιστα να γίνονται όλο και χειρότεροι, είναι ενδεικτικό πως στα παραπάνω προστίθενται και προσπάθειες να μετακυλιστεί στους σπουδαστές και το κόστος ασφάλισης επαγγελματικού κινδύνου με τη μορφή παράβολου...
Σε μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι νέοι μένουν σε καταλύματα που εξασφαλίζει ο εργοδότης, σε άθλιες συνθήκες, στοιβαγμένοι, με ανεπαρκείς υποδομές, με... θέα το «πεντάστερο» ξενοδοχείο που βγάζει τεράστια κέρδη. Η δε περίπτωση να μένουν σε χώρο των εγκαταστάσεων του ξενοδοχείου αξιοποιείται για ακόμα μεγαλύτερη εντατικοποίηση, με ακόμα πιο εξοντωτικά ωράρια.
«Δεν είναι λίγες και οι φορές που φτάνουν στο τέλος της πρακτικής και της μαθητείας εξουθενωμένοι σωματικά και πνευματικά, ενώ τα ατυχήματα είναι καθημερινό φαινόμενο, αποτέλεσμα της εντατικοποίησης», μας λέει ο Παναγιώτης, ο οποίος στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης βρέθηκε σε ξενοδοχειακή μονάδα στη Ζάκυνθο. «Η πρακτική άσκηση ειδικά την τουριστική σεζόν γίνεται με τους χειρότερους όρους. Για ένα πενιχρό μεροκάματο, πρακτικάριοι σαπίζουν στη δουλειά για 15 ώρες με διαλείμματα μισαώρου. Πολλές φορές και η σύμβαση μαθητείας δεν τηρείται, γιατί ουσιαστικά αυτό που γράφει περί 8ώρου μένει στα χαρτιά».
Το «αφήγημα» που «ντύνει» την εκμετάλλευση
Μέσω της μαθητείας και της πρακτικής, οι νέοι γίνονται «πλαστελίνη»... ζυμωμένη «από την αγορά για την αγορά», στόχος της οποίας είναι να διαμορφώσει μια παραγωγική και με χαμηλό πήχη απαιτήσεων επόμενη βάρδια της εργατικής τάξης. Γιατί πέρα από την ειδίκευση για τη δημιουργία ενός αποδοτικού εργαζόμενου, κομμένου και ραμμένου στα μέτρα των συγκεκριμένων αναγκών του κεφαλαίου, επιχειρείται να διαμορφώνεται και η αντίστοιχη συνείδηση. Επιχείρηση που ξεκινά και μέσα από τις δομές κατάρτισης, που ούτως ή άλλως είναι φτιαγμένες για να ικανοποιούν τις ανάγκες των εργοδοτών, στελεχώνονται σε πολλές περιπτώσεις από αυτούς, φέρουν τη σφραγίδα των «κοινωνικών εταίρων».
Βασικό «αφήγημα» από την πλευρά της εργοδοσίας, το οποίο αναπαράγεται και μέσα στις σχολές, είναι ότι από αυτή τη διαδικασία κερδίζουν και ο εργοδότης και ο καταρτιζόμενος, ο οποίος έχει μια ευκαιρία να μάθει σε πραγματικές συνθήκες, να αποφοιτήσει έτοιμος να ανταπεξέλθει. Ο δε Τουρισμός εμφανίζεται ως ο κλάδος που «απορροφά την ανεργία», στον οποίο αν εξασφαλίσεις μία θέση, η σημερινή τζάμπα εργασία σου μπορεί να μετατραπεί σε μία θέση με διπλάσια λεφτά.
Στην πραγματικότητα βέβαια, αυτό που περιμένει τους μαθητευόμενους είναι η εργασιακή ζούγκλα που επικρατεί στον κλάδο. Ο νέος εργαζόμενος θα περάσει διαστήματα ανεργίας, θα κυνηγήσει μια θέση μέσω «voucher», θα συνάψει συμβάσεις μίας ημέρας, θα δουλέψει σε καθεστώς «διαλείπουσας εργασίας», σε κάποιες από τις 14 μορφές «ευέλικτης» απασχόλησης που έχει να επιδείξει ο κλάδος, σε καθεστώς εντατικοποίησης και έντονης ανασφάλειας, προκειμένου να εξασφαλίσει στην καλύτερη περίπτωση ένα συνολικό εισόδημα 4.000 ευρώ για όλο το χρόνο.
Αλλά και οι ίδιες οι σπουδές δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα παιδιά των ΕΠΑΣ πολλές φορές ξυπνούν στις 5 το πρωί, δουλεύουν εξάωρο και στη συνέχεια πηγαίνουν στη σχολή μέχρι το βράδυ. Πληρώνουν αναλώσιμα, έρχονται αντιμέτωποι με τις τεράστιες ελλείψεις στη δημόσια εκπαίδευση, πληρώνουν δίδακτρα στα ιδιωτικά ΙΕΚ. Οι ίδιες οι ελλείψεις μάλιστα αξιοποιούνται συχνά στο όνομα της εξασφάλισης τζάμπα εργαζομένων: Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση δημόσιου ΙΕΚ, σπουδαστές του οποίου κανονίστηκε να χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας εν είδει εργαστηρίου, παρέχοντας στην ουσία τζάμπα εργασία στο όνομα της... προσομοίωσης.
Η μαθητεία και η πρακτική άσκηση είναι ενταγμένη στη στρατηγική του μεγάλου κεφαλαίου για αύξηση της κερδοφορίας του και αυτό αποτυπώνεται και στα κείμενα της ΕΕ, που συντηρεί το θέμα διαρκώς στην ατζέντα των απαραίτητων για το κεφάλαιο «μεταρρυθμίσεων», στο πλαίσιο της αξίωσης για όλο και πιο στενή σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Στο πλαίσιο αυτό αξιοποιούνται και ευρωενωσιακά προγράμματα, όπως το πολυδιαφημισμένο «Erasmus», μέσω του οποίου φτάνουν και στην Ελλάδα νέοι από άλλες χώρες προκειμένου να κάνουν πρακτική άσκηση σε ξενοδοχεία, σε αντίστοιχα άθλιες συνθήκες.
Απάντηση με οργάνωση και πάλη από τα πρώτα βήματα στη δουλειά
Απέναντι σε αυτή την επίθεση, ξεχωριστή σημασία έχει η παρέμβαση του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος.
Ταξικά επιχειρησιακά σωματεία διοργανώνουν υποδοχή των μαθητευόμενων στο χώρο δουλειάς, παίρνουν πρωτοβουλίες ενημέρωσης για τα δικαιώματά τους, τους καλούν να τα διεκδικήσουν μέσα από τη συλλογική δράση, μέσα από τα σωματεία. Κάτι που δεν είναι αυτονόητο, αφού μια σειρά σωματεία που κινούνται στη γραμμή του εργοδοτικού συνδικαλισμού δεν τους εγγράφουν καν ως μέλη, δεν τους αναγνωρίζουν ως εργαζόμενους.
Μέσα από αυτή την προσπάθεια των ταξικών συνδικάτων υπήρξαν κατακτήσεις, σπουδαστές συμπαρατάχθηκαν με τους υπόλοιπους εργαζόμενους σε μέρες απεργιών.
Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται η διέξοδος για τους νέους εργαζόμενους, από τα πρώτα βήματά τους στη δουλειά, στην οργάνωση και τη συμπόρευση με το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα, στον αγώνα που αποκαλύπτει την ταξικότητα της ακολουθούμενης πολιτικής και των «εθνικών στόχων» και στον Επισιτισμό - Τουρισμό, στον αγώνα που στρέφεται ενάντια στον πραγματικό αντίπαλο, τα μονοπώλια, που ξεζουμίζουν τους εργαζόμενους για να αυξάνονται τα κέρδη τους. Μέσα από αυτήν την πάλη αναδεικνύεται παράλληλα η ανάγκη να εξασφαλίζεται η ολόπλευρη μόρφωση μέσα σε ένα ενιαίο για όλα τα παιδιά σχολείο, με την επαγγελματική ειδίκευση να έρχεται μετά το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, μέσα σε αναβαθμισμένες δημόσιες δωρεάν επαγγελματικές σχολές, με το πτυχίο να οδηγεί στην απασχόληση στους αντίστοιχους κλάδους.
