Με πρόσφατο παράδειγμα το «κίνημα κατά της μάσκας στα σχολεία», αυξάνεται όλο και περισσότερο η μερίδα του κόσμου που λειτουργεί βάσει υποκειμενισμού και αντιεπιστημονικότητας. Παρόλο που όλοι οι φιλελεύθεροι και τα έντυπά τους εξαπολύουν επιθέσεις ενάντια στους «ψεκασμένους αρνητές», φαίνεται να ξεχνάνε - ή να μη γνωρίζουν - ότι τόσο ο υποκειμενισμός όσο και η αντιεπιστημονικότητα είναι γνήσια τέκνα της πολιτικής θεωρίας του φιλελευθερισμού. Ας τους το θυμίσουμε λοιπόν και ας τους το εξηγήσουμε...
Η εικόνα της «μετα-αλήθειας»
Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο κυκλοφορεί εδώ και χρόνια στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε εκπαιδευτικές ιστοσελίδες, και έχει αποσπάσει έναν τεράστιο αριθμό «likes» και θετικών σχολίων.
Δύο άνθρωποι παρατηρούν, ο καθένας από διαφορετική θέση, έναν αριθμό γραμμένο στο πάτωμα και διαφωνούν μεταξύ τους για το αν είναι το 6 ή το 9. Η λεζάντα από κάτω γράφει: «Το ότι έχεις εσύ δίκιο δεν σημαίνει ότι εγώ έχω άδικο!».
Η εικόνα αυτή δεν αποτυπώνει απλά μια διαμάχη ανάμεσα σε δύο εγωιστές «ξερόλες», αλλά συμβολίζει αυτό που στο πλαίσιο της λεγόμενης «μετανεωτερικότητας» αποκαλείται «μετα- αλήθεια» και αναδεικνύεται σε κεντρικό στοιχείο του κόσμου που σιγά σιγά διαμορφώνεται γύρω μας.
Η προώθηση δηλαδή της ατομικής, υποκειμενικής «αλήθειας», βασισμένης στις «εμπειρίες» του ατόμου, και η υποχώρηση της επιστημονικά και πειραματικά αποδεδειγμένης και αντικειμενικής αλήθειας. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η λέξη «εμπειρία» χρησιμοποιείται πλέον με πολύ μεγάλη συχνότητα παντού, από τις διαφημίσεις κινητής τηλεφωνίας μέχρι και κατά τη διάρκεια της πλοήγησης σε ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, οι οποίες μας προτείνουν διάφορους τρόπους για να «βελτιώσουμε την εμπειρία μας».
Η διαμάχη μεταξύ των δύο για το αν είναι το 6 ή το 9 που αποτυπώνεται στο σκίτσο δεν είναι μια παραδοσιακού τύπου, νεωτερική διαμάχη ανάμεσα σε δύο απόψεις, που μπορεί μέσω της λογικής και της επιχειρηματολογίας να οδηγήσει στην αντικειμενική αλήθεια.
Αυτό που αποτυπώνεται είναι η «μετανεωτερική» θεωρία του συμβιβασμού, σύμφωνα με την οποία η συζήτηση για την αντικειμενική αλήθεια δεν έχει νόημα: Ο καθένας, βάσει των εμπειριών του, έχει τη δική του, ατομική «αλήθεια», που είναι το ίδιο «ισχυρή» και «σωστή» με όλες τις άλλες «αλήθειες» για το ίδιο θέμα, αποτελώντας «θέσεις» ισότιμες, παράλληλες και υποκειμενικές.
Το πρόθεμα «μετά» δεν δηλώνει απλά χρονικότητα, αλλά έναν νέο τρόπο σκέψης, πέρα και πάνω από την παραδοσιακή επιστημονική νεωτερική λογική, κατά το νιτσεϊκό «δεν υπάρχουν γεγονότα, παρά μόνο ερμηνείες». Στον «μετανεωτερικό» τρόπο σκέψης, η μεθοδολογική σκέψη, η επιχειρηματολογία, η επιστημονική μελέτη και η λογική απόδειξη (που χαρακτηρίζουν τον Διαφωτισμό) δίνουν τη θέση τους στην αδέσμευτη από τέτοιες αρχές «εμπειρία» του ατόμου, με αποτέλεσμα η «αλήθεια» να συγχέεται με την «άποψη».
Ο μεταμοντερνισμός λοιπόν είναι η θεωρία του ατόμου που δεν θέλει να ψάξει, να διαβάσει και να παιδευτεί, για να αντιπαρατεθεί με επιχειρήματα και να υποστηρίξει την άποψή του, αλλά απαιτεί να δεχτούμε ισότιμα και τη δική του άποψη γιατί απλά... είναι δική του!
Σε αυτή τη συλλογιστική, στο παράδειγμά μας δεν έχει σημασία αν κάποιος έγραψε 6 ή 9 στο δρόμο, αλλά η οπτική με την οποία κάποιος το βλέπει. Το ίδιο θα ίσχυε και αν, αντί για τους αριθμούς, κάποιος έβλεπε μήλα ή αυτοκίνητα. Ενδιαφέρον θα είχε βέβαια αν οι δύο του σκίτσου άλλαζαν στη συνέχεια θέσεις μεταξύ τους - χωρίς προφανώς να αλλάζει ο γραμμένος αριθμός.
Μεταμοντερνισμός: Η «απολιτίκ» ιδεολογία
Ο μεταμοντερνισμός πλασάρεται ως «μετα-ιδεολογία», στο πλαίσιο του ιδεολογήματος του «τέλους των ιδεολογιών», δηλαδή ως κοσμοθεωρία που υπερβαίνει όλες τις γνωστές ιδεολογίες - «αφηγήματα» της νεωτερικότητας.
Η μετανωτερική «λογική» των πολλαπλών ισότιμων αληθειών ενισχύει την «απολιτίκ» τάση της εποχής μας, αφού οι μεγάλες, αντικειμενικά υφιστάμενες και αληθινές κοινωνικοπολιτικές αντιπαραθέσεις και διαμάχες (π.χ. καπιταλισμός - σοσιαλισμός, κεφάλαιο - εργασία), που «κουράζουν», υποβαθμίζονται και εν τέλει αγνοούνται, στο πλαίσιο ενός νοητού συμβιβασμού μεταξύ παράλληλων θέσεων. Ετσι, οποιοσδήποτε πολιτικός, κοινωνικός και οικονομικός διαχωρισμός μπορεί να θεωρηθεί «μη υφιστάμενος» και ξεπερασμένος.
Το μεταμοντέρνο άτομο δεν «ανήκει» πουθενά, αλλά «πλέει» σε μια θάλασσα ασύνδετων και πολλές φορές αντιφατικών μεταξύ τους «αληθειών», και προσπαθεί να φτιάξει την «ταυτότητά» του μέσω της «αυτοδιάθεσης» και του «αυτοπροσδιορισμού», χωρίς κανέναν «εξωτερικό εξαναγκασμό».
Είναι η αντικειμενική αλήθεια «ντεμοντέ»;
Με μια πρώτη ματιά η κριτική στον μεταμοντερνισμό ακούγεται «συντηρητική» και «ντεμοντέ». Τι το κακό στο να «αποφυλακίζεται» το άτομο από όλα τα «δεσμά», επιστημονικά, βιολογικά ή επίκτητα, υπαρκτά ή «φαντασιακά», και να αφήνεται ελεύθερο στη θάλασσα των «εμπειριών» για να διαλέξει τη δική του «αλήθεια»; Ας το δούμε μέσα από μερικά παραδείγματα.
Αν κάποιος κάθεται στο καφενείο του χωριού και πίνοντας τσιπουράκια επιμένει ότι π.χ. στην εικόνα το 6 είναι 9, δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα, αφού το πολύ πολύ να «παίξει φάπες» με τον διπλανό του για το ποιος έχει δίκιο! Αν όμως ο ίδιος γραφεί το software πλοήγησης για το καινούργιο αεροπλάνο της «Airbus», χρησιμοποιώντας πολύπλοκα μαθηματικά μοντέλα, τότε το πρόβλημα για το αν ως επιβάτες θα πρέπει να σεβαστούμε την «αλήθεια του», ότι το 6 είναι 9, είναι μάλλον πολύ μεγαλύτερο...
Τι πρόβλημα υπάρχει όταν κάποιος μέσω των «εμπειριών» του, είτε επειδή του το είπε η θεία του η Μαρίκα, είτε επειδή επηρεάζεται από τα διάφορα hoaxes στο διαδίκτυο, αποφασίζει να βαφτιστεί «αντιεμβολιαστής» και «μασκοκλάστης» και αρνείται να εμβολιάσει τα παιδιά του ή να φορέσουν μάσκα στο σχολειό; Πρέπει να αποδεχτούμε την «αλήθεια του» ή πρέπει να του «επιβάλουμε» την επιστημονική αλήθεια μέσω του υποχρεωτικού εμβολιασμού;
Στις παραπάνω περιπτώσεις, ο μεταμοντερνισμός έχει το επικίνδυνο «θράσος» να θέλει να αγνοήσει επιστημονικά δεδομένα και να επιτρέψει στην άποψη του μπάρμπα Μήτσου να έχει την ίδια βαρύτητα με τα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών εκατοντάδων ετών, στο όνομα της αμφισβήτησης της «αυθεντίας».
Το κύριο πρόβλημα με τον μεταμοντερνισμό, όμως, δεν είναι περιπτωσιολογικό, αλλά ουσιαστικό και δομικό. Δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός της απόρριψης της επιστημονικής αλήθειας από κάποιους θιασώτες του, αλλά κυρίως με το κατά πόσο ο λεγόμενος «αυτοπροσδιορισμός» μπορεί να υφίσταται, και δη σε κοινωνικά πλαίσια.
Αν δηλαδή το άτομο, αφηνόμενο απόλυτα ελεύθερο από πάσης φύσεως «αυθεντίες» και από οποιονδήποτε εξωτερικό εξαναγκασμό, έχει την οξυδέρκεια και την ικανότητα να αυτοπροσδιορίζεται, να αυτοκαθορίζεται, τελικά να λειτουργεί και να αποφασίζει «ιδιωτικά» και ανεπηρέαστα από τα τεκταινόμενα στη δημόσια κοινωνική σφαίρα.
Υπάρχει τελικά αυτός ο περιβόητος «αυτοπροσδιορισμός» μέσω των «ατομικών εμπειριών» ή είναι απλά μια ψευδαίσθηση; Υπάρχουν σταθερές, αντικειμενικές, καθολικές αλήθειες που κάθε άτομο μπορεί και πρέπει να αποδέχεται, ή μόνο υποκειμενικές αλήθειες βασισμένες στις «ατομικές εμπειρίες», όπως διατείνεται ο μεταμοντερνισμός;
Αντιεπιστημονικότητα και υποκειμενισμός: Δύο συστημικές επιλογές
Η θεώρηση περί μετανεωτερικής εποχής άρχισε να προωθείται στο πλαίσιο του λεγόμενου «τέλους της Ιστορίας», του Φουκουγιάμα, μετά τις αντεπαναστατικές ανατροπές στην ΕΣΣΔ και στις άλλες χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Είναι βασισμένη στη φιλελεύθερη ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία το άτομο «δεν ανήκει» σε προκαθορισμένα σύνολα και «πλαίσια» και η ύπαρξή του είναι ένα άθροισμα ατομικών επιλογών και πολλαπλών κατακερματισμένων υποκειμενικών - ατομικών εμπειριών, οι οποίες διαμορφώνουν και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον κόσμο.
Δεν μιλάμε πλέον για μια κοινωνία, αλλά για ένα κολάζ ατόμων και μικροκοινοτήτων, που συνθέτουν τη μεγαλύτερη εικόνα του μετανεωτερικού κόσμου, αφού δεν υπάρχει ένας ενιαίος κόσμος προς εξέταση, όπως τον ήθελε ο νεωτερικός ορθολογισμός. Ο μεταμοντέρνος άνθρωπος είναι ένα πολιτισμικό - κοινωνικό κατασκεύασμα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, είναι δηλαδή ουσιαστικά ο πολίτης των δυτικών αστικοφιλελεύθερων δημοκρατιών.
Για τους φιλελεύθερους, το αφήγημα του «αυτοπροσδιορισμού», της «αυτοδιάθεσης» και της «υποκειμενικής αλήθειας» παίρνει σάρκα και οστά στην ευρύτερη θεωρία του λεγόμενου Homo Εconomicus. Σαν αειθαλής «ρόμποκοπ», το άτομο, έχοντας απεριόριστη πληροφόρηση, μπορεί να έχει πάντα ενημερωμένες προτιμήσεις και προσδοκίες και, ως «ορθολογικός δρων», να κάνει πάντα τις «σωστές» επιλογές, που μεγιστοποιούν την υποκειμενική του «ωφέλεια», ψωνίζοντας από ρούχα, παπούτσια και αυτοκίνητα μέχρι και θρησκεία, έθνος και φύλο.
Υποστηρίζουν το απόλυτο «πρωτείο» του ατόμου και την ορθολογικότητα των ατομικών του επιλογών και προτιμήσεων, για να εξιδανικεύσουν τη λεγόμενη «ελεύθερη αγορά» και τη «βέλτιστη ωφέλεια» του καπιταλισμού. Δημιουργούν έναν κατακερματισμένο κόσμο υποκειμενικών ταυτοτήτων, για να μην έχει κοινή συνείδηση, και άρα ούτε και κοινό μέτωπο αντίδρασης απέναντι στις ανισότητες που ο καπιταλισμός δημιουργεί. Η αντίδραση που περιορίζεται στα πλαίσια «ασθενικών» μονοθεματικών «ομάδων συμφερόντων» και στις μονοσήμαντες, κατά βάση «απολίτικες» επιθυμίες που εκφράζουν - διεκδικούν, είναι, άλλωστε, εύκολα διαχειρίσιμη από το σύστημα.
Τελικά υπάρχει αντικειμενική αλήθεια;
Ολο το ιδεολόγημα του φιλελευθερισμού έχει χτιστεί πάνω στην - τουλάχιστον αμφισβητούμενη - θεωρία της «ορθολογικής επιλογής», η οποία θεωρητικοποιεί, επιτρέπει και τελικά νομιμοποιεί γελοίες και επικίνδυνες μεταμοντέρνες - «φιλελεύθερες» καταστάσεις.
Οπως αυτή του Μπάμπη, που επιμένει ότι 6 είναι 9 γιατί «αυτός σαν άτομο ξέρει καλύτερα», και όπως αυτές των «μασκομάχων» και αντιεμβολιαστών, που αφήνουν τα παιδιά τους ευάλωτα σε ασθένειες, γιατί «κάνεις δεν έχει δικαίωμα να τους εξαναγκάσει» να τα εμβολιάσουν και να φορέσουν μάσκες! Η μεταμοντέρνα υποκειμενικότητα και η αντιεπιστημονική θεωρία των «υποκειμενικών αληθειών» βασίζεται στο φιλελεύθερο δόγμα του «πρωτείου του ατόμου» και νομιμοποιείται από αυτό.
Είναι εντυπωσιακή η μετα-γελοιότητά τους, που ενώ από τη μια θεωρούν το άτομο έναν ανεπηρέαστο «παίκτη», ο οποίος αποφασίζει ορθολογικά και αυτοβούλως με βάση το συμφέρον του, οι ίδιοι φτάνουν να κατηγορούν τα άτομα - ψηφοφόρους ως άβουλα όντα, που «τρώνε σανό» και υποκύπτουν σε αυτό που στα «φιλελεύθερα» ονομάζεται καταχρηστικά και προπαγανδιστικά «λαϊκισμός»!
Η άνοδος του «λαϊκισμού» για τους μεταμοντέρνους φιλελεύθερους είναι το αποτέλεσμα της αδυναμίας των ψηφοφόρων να δουν την αντικειμενική αλήθεια (!), αυτή δηλαδή που κατά τ' άλλα γι' αυτούς δεν υπάρχει (!), και της εμμονής των ψηφοφόρων να φτιάχνουν δικές τους υποκειμενικές αλήθειες, τις ονομαζόμενες «μετα-αλήθειες».
Δηλαδή, να κάνουν αυτό που ο ίδιος ο φιλελεύθερος μεταμοντερνισμός τούς καλούσε να κάνουν! Οι ίδιοι που ευλογούσαν την υποκειμενικότητα του μεταμοντερνισμού, στο πλαίσιο της «ελευθερίας» και του «πρωτείου» του ατόμου, τώρα κατακρίνουν την υποκειμενικότητα της «μετα-αλήθειας» του ατόμου!
Δικό τους τέκνο λοιπόν είναι ο «μασκοκλάστης», ο αντιεμβολιαστής, ο αρνητής της ύπαρξης κορονοϊού και ο οπαδός της θεωρίας της «επίπεδης Γης».
Προφανώς, στο θέμα της μάσκας, συγκεκριμένα, τεράστια ευθύνη έχει και η κυβέρνηση με τις παλινωδίες της. Οπως και οι στρατευμένοι σε αυτήν «επιστήμονες», που προσαρμόζουν διαρκώς στις κυβερνητικές πολιτικές επιλογές την επιστημονική αλήθεια που επικοινωνούν, κάνοντας τον κόσμο, που έχει ήδη «ποτιστεί» με τη φιλελεύθερη ιδεοληψία της «υποκειμενικής αλήθειας», να «σιγουρευτεί» για τις θεωρίες συνωμοσίας που έχει στο μυαλό του και για το ότι «αυτός ξέρει καλύτερα» από τις «αυθεντίες».
Ομως, για την άνοδο της επίδρασης του υποκειμενισμού και της αντιεπιστημονικότητας, σε όλους τους τομείς και σε όλες τις χώρες, ευθύνονται οι φιλελεύθεροι και το πολιτικό τους ιδεολόγημα. Τώρα, αυτός ο Φρανκενστάιν που έφτιαξαν, εμφανίζεται έτοιμος να μας κατασπαράξει όλους... μαζί και με τις επιστημονικές και αντικειμενικές μας αλήθειες...
Σπύρος ΘΥΜΗΣ
Αιρετός στο ΠΥΣΔΕ Κέρκυρας με την «Αγωνιστική Συσπείρωση Εκπαιδευτικών»
