Καθώς το φθινόπωρο βρίσκεται ήδη στο μέσο του στο βόρειο ημισφαίριο, ίσως ήδη έχει συμβεί σε πολλούς, κάποια ώρα της μέρας ή της νύχτας να νιώσουν ενόχληση στο λαιμό και να έχουν καταρροή. Με δεδομένη την πανδημία του νέου κορονοϊού, είναι φυσικό ο νους να πηγαίνει στο ενδεχόμενο μόλυνσης από αυτόν τον μεταδοτικό ιό. Αν τα συμπτώματα ακολουθηθούν και από πυρετό, δικαιολογημένα θα αναζητήσει κανείς ιατρική συμβουλή. Στο τέλος, συχνά αποδεικνύεται ότι πρόκειται για απλό κρυολόγημα και τότε ανακύπτει το ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν να κολλήσει κανείς έναν από τους ιούς του κοινού κρυολογήματος, όταν τηρεί όλα τα υγειονομικά μέτρα για την COVID-19: Φοράει μάσκα, κρατάει απόσταση από τους συνομιλητές του κ.λπ. Η απάντηση μπορεί να είναι βέβαια ότι εκείνος μπορεί να τα τηρεί, αλλά δεν τα τηρεί το κράτος, που αναγκάζει τον κόσμο να στοιβάζεται στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και που με τη - φαινομενικά - αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά του, αλλά στην πραγματικότητα για να εξυπηρετήσει την κερδοφορία του κεφαλαίου, έχει δώσει αφορμές σε κάποιους να αμφισβητούν τη χρησιμότητα των υγειονομικών μέτρων, δεν τα τηρούν οι εργοδότες στους τόπους δουλειάς κ.ο.κ.
Παρ' όλα αυτά το ερώτημα παραμένει: Πώς οι ιοί των κρυολογημάτων, των γαστρεντερίτιδων, οι στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις κ.ά. μολυσματικές ασθένειες δεν δυσκολεύονται σχεδόν καθόλου από τα μέτρα υγιεινής, ακόμη κι αν πλένει κανείς τα χέρια του εκατοντάδες φορές τη μέρα με οινόπνευμα, αν έχει ελάχιστες επαφές με άλλους τηρώντας τις προφυλάξεις κ.λπ.; Είναι αλήθεια ότι φέτος το νότιο ημισφαίριο σχεδόν δεν πέρασε την εποχή της γρίπης, που κάθε Μάη και Ιούνη συνήθως χτυπά έντονα χώρες όπως η Αυστραλία, η Χιλή, η Νότια Αφρική. Στοιχεία από την Αυστραλία δείχνουν ότι αν και οι περιορισμοί λόγω της πανδημίας μείωσαν την επίδραση και άλλων ιών, πέραν της γρίπης, ορισμένοι ιοί του κρυολογήματος, οι ρινοϊοί, σχεδόν δεν κατάλαβαν τίποτα. Ανάλογη αυξημένη συγκριτικά εμφάνιση των ρινοϊών παρατηρείται ήδη και στις ΗΠΑ. Δεν είναι όλα τα μικρόβια ίδια.
Ορισμένοι ιολόγοι θεωρούν ότι είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός των ιών που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα (γύρω στα 200 παθογόνα), που είναι εξαιρετικά δύσκολο να το αποφύγει κανείς. Ανάμεσά τους είναι και τέσσερις κορονοϊοί, της ομάδας δηλαδή στην οποία ανήκει και ο SARS-CoV-2, ο ιός της πανδημίας, τέσσερις παραγριπικοί ιοί (παρά το όνομά τους δεν έχουν σχέση με τους ιούς της γρίπης), ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός και 160 διαφορετικοί ρινοϊοί. Μελέτες έχουν δείξει ότι δεκάδες από αυτούς τους ρινοϊούς κυκλοφορούν σε οποιοδήποτε μέρος, οποιαδήποτε στιγμή. Μπορεί κάποιος να έχει ανοσία στους ιούς της γρίπης, λόγω προηγούμενης έκθεσης ή μετά από εμβολιασμό, αλλά δεν θα έχει ανοσία σε όλους αυτούς τους ρινοϊούς. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό τους, κανείς δεν είναι ποτέ πλήρως προστατευμένος απ' αυτούς.
Πρωτόγονο πλεονέκτημα
Η επιμονή των ρινοϊών και μέσα στην πανδημία ίσως δεν οφείλεται μόνο στον μεγάλο αριθμό τους, αλλά και στην πρωτόγονη φύση τους, λέει ο Ιαν Μακέι, ιολόγος του πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Οπως και οι ιοί της γρίπης, ο SARS-CoV-2 είναι ένας πολύ πιο σύνθετος και εξελικτικά ανώτερος ιός, που περιβάλλεται από μια μεμβράνη λιπιδίων. Αυτό το περιτύλιγμα μπορεί να κρύψει το παθογόνο από τα αντισώματα που παράγει το ανοσοποιητικό σύστημα, επιτρέποντάς του να μολύνει τα κύτταρα του οργανισμού ανενόχλητο, τουλάχιστον στην αρχή της μόλυνσης. Μπορεί όμως και να καταστραφεί με ευκολία, όταν εκτεθεί στο περιβάλλον ενός καλού πλυσίματος των χεριών με σαπούνι. Αντίθετα, οι ρινοϊοί δεν ανέπτυξαν ποτέ κάποιο περίβλημα. Αυτοί οι αποκαλούμενοι «γυμνοί ιοί», κατηγορία στην οποία ανήκουν και οι νοροϊοί της γαστρεντερίτιδας, είναι πιο ανθεκτικοί στα απολυμαντικά μέσα και μπορούν να παραμείνουν περισσότερο καιρό στα άκρα των δακτύλων και στις επιφάνειες.
Αν και είναι δυνατή η μόλυνση με αναπνευστικούς ιούς από μολυσμένες επιφάνειες, οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν πιο πιθανό να αρρωστήσει κανείς από την επαφή με κάποιον που έχει ήδη κολλήσει το μικρόβιο. Το 1969, περίπου οι μισοί από το πλήρωμα ενός επιστημονικού σταθμού στην Ανταρκτική εμφάνισαν συμπτώματα κοινού κρυολογήματος, μετά από απομόνωση 17 βδομάδων. Οι επιστήμονες δεν κατάφεραν να εντοπίσουν την πηγή της μόλυνσης, αλλά ο Μακέι και άλλοι θεωρούν πιθανό τα μέλη του πληρώματος όταν κλείστηκαν στο σταθμό για να περάσουν τον ανταρκτικό χειμώνα, να μην ήταν όσο υγιείς φαίνονταν... Προφανώς και οι διαστημικές υπηρεσίες των κρατών που συμμετέχουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ανησυχούν μη συμβεί κάτι ανάλογο εκεί, ιδίως τώρα που το πλήρωμα θα γίνει πιο πολυμελές (πέντε ή έξι αντί για τρεις). Η ασυμπτωματική διάδοση είναι κάτι που έχει απασχολήσει πολύ τους επιστήμονες και στην περίπτωση της COVID-19. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 40% έως 45% των μολύνσεων προέρχεται από άτομα που δεν εμφανίζουν κάποιο σύμπτωμα. Πολλά κρυολογήματα ή γρίπες μπορούν επίσης να διαδοθούν από ανθρώπους που δεν εμφανίζουν συμπτώματα, αν και ο βαθμός που μπορεί να συμβεί αυτό είναι ανοιχτό θέμα. Πάντως, μια μελέτη ανίχνευσε ρινοϊούς στο ένα τρίτο των ασυμπτωματικών παιδιών.
«Βιομηχανίες» μικροβίων
Τα παιδιά, ειδικά, είναι ιδιαίτερα μεταδοτικά όσον αφορά τους κοινούς ιούς και τα μικρόβια, καθώς έχουν μεγάλη τάση να πειράζουν τη μύτη τους και να τρίβουν τα μάτια τους, λέει ο Αρνολντ Μόντο, επιδημιολόγος στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, που μελετά ειδικά τη διάδοση μολυσματικών νόσων μέσα στο οικιακό περιβάλλον. Αντίθετα, με τις οξείες μολύνσεις του αναπνευστικού, που έρχονται και φεύγουν μέσα σε λίγες βδομάδες, τα παιδιά μπορεί να είναι επί μήνες φορείς π.χ. στρεπτόκοκκου, πριν αρρωστήσουν τα ίδια ή μολύνουν κάποιον άλλον. Η Τάρα Σμιθ, επιδημιολόγος του πολιτειακού πανεπιστημίου Κεντ, λέει ότι είναι ασαφές πώς τέτοια βακτήρια μετατρέπονται από άκακοι αποικιστές σε παθογόνους εισβολείς, αλλά το άγχος λόγω της πανδημίας μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο. Τα παιδιά, προσθέτει, δεν είναι οι μόνες «βιομηχανίες» μικροβίων μέσα στο σπίτι. Τα κατοικίδια είναι συνήθεις φορείς μικροβίων και συχνά οι άνθρωποι του σπιτιού αρρωσταίνουν από τα ζώα τους, χωρίς να το καταλάβουν.
Παρά τις αμέτρητες πιθανότητες, πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι η εξήγηση του γιατί μέσα στην πανδημία ορισμένοι συνεχίζουν να παθαίνουν το ίδιο τακτικά ιώσεις, είναι αρκετά απλή: Παρά την εντύπωσή τους ότι προφυλάσσονται, οι πρόσωπο με πρόσωπο επαφές τους συνεχίζουν να είναι η οδός μετάδοσης των μικροβίων σε αυτούς. Βέβαια, το να κολλήσεις κρυολόγημα αντί για κορονοϊό μοιάζει μεγάλη τύχη. Ομως το γεγονός ότι οι ρινοϊοί βρίσκουν οδό για να μας μολύνουν ακόμη και με εκτεταμένα υγειονομικά μέτρα σε εφαρμογή, είναι ένα στοιχείο ανησυχίας. Μια επιδημία κάποιου ρινοϊού που θα προκαλούσε βαριά μορφή νόσησης, θα ήταν δύσκολο να συγκρατηθεί. Ευτυχώς οι ρινοϊοί δεν έχουν να επιδείξουν κάποιο επικίνδυνο προηγούμενο, όπως οι κορονοϊοί (βλέπε επιδημίες SARS και MERS).
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»
