Οπαδός θεωριών συνωμοσίας διαδηλώνει την πεποίθησή του ότι «η COVID-19 είναι μια απάτη»
Μετά από εκατομμύρια νεκρούς και εκατοντάδες εκατομμύρια κρούσματα σε όλο τον κόσμο, ακόμη και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που αμφισβητούν την ύπαρξη της πανδημίας COVID-19 κι άλλοι, που θεωρούν ότι πρόκειται για διεθνή συνωμοσία, «για να μας βάλουν τσιπάκια» με τα εμβόλια, ή ότι η πανδημία οφείλεται στα δίκτυα 5G. Μπορεί να είναι λιγότεροι απ' ό,τι πριν από έναν χρόνο, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που δεν εμβολιάζονται για τέτοιους λόγους. Κι άλλοι που κρύβουν πίσω από ανάλογα ανυπόστατα επιχειρήματα έναν αδικαιολόγητο φόβο. Τα αστικά ΜΜΕ τους χαρακτηρίζουν όλους συλλήβδην «ψεκασμένους», υποστηρίζοντας την τάχα καθοδηγούμενη από την επιστήμη στάση της κυβέρνησης. Απ' την άλλη μεριά, στην άκρη του νήματος των θεωριών συνωμοσίας βρίσκονται συχνά κάποιοι επιστήμονες, καμιά φορά και θεωρούμενες αυθεντίες, που για διάφορους λόγους κινούνται στο περιθώριο. Πού βρίσκεται πραγματικά η επιστημονική αλήθεια;
Κάτω από την επιφάνεια
Η επιστήμη είναι κομμάτι της κοινωνικής πραγματικότητας, όχι κάτι έξω και ανεξάρτητο απ' αυτή. Οι δε θεράποντες την επιστήμη δεν μένουν ανεπηρέαστοι από αυτήν την κοινωνική πραγματικότητα και την κυρίαρχη ιδεολογία. Ο ανορθολογισμός έχει τη βάση του στο ίδιο το εκμεταλλευτικό σύστημα, που παρότι εκμεταλλευτικό, προσπαθεί να πείσει ότι είναι το καλύτερο δυνατό - χρειάζεται μόνο κάποιες βελτιώσεις - κι ότι γι' αυτό θα είναι αιώνιο. Ο καπιταλισμός διδάσκει στα πανεπιστήμια και πλασάρει από τα πολιτικά μπαλκόνια ότι υπάρχει μια οικονομική διαχείρισή του, ένα μείγμα επεκτατικής και περιοριστικής πολιτικής, που ίσως δεν το έχουμε ανακαλύψει ακόμη και το οποίο μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή των κρίσεων και στη διαμόρφωση μιας «ανθρώπινης» εκδοχής του. Και μαζί με τα κατάλληλα πρόσωπα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, που θα ακολουθήσουν αυτό το μοντέλο, θα μπορέσουν τάχα να δουν όλοι καλύτερες μέρες. Αυτή είναι η βάση όλων των αστικών ψεμάτων, που πρώτα και κύρια αποσκοπούν στη διατήρηση του καπιταλιστικού συστήματος. Ομως, ούτε ανθρώπινος μπορεί να γίνει ο καπιταλισμός, καθώς στηρίζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ούτε να αποβάλει το εγγενές σε αυτόν χαρακτηριστικό των κρίσεων, που πηγάζει από τον άναρχο τρόπο της παραγωγής, με κριτήριο το κέρδος κάθε ξεχωριστού κεφαλαιοκράτη, την αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της. Και βέβαια η διδασκαλία αντιεπιστημονικών θεωρήσεων, μακριά από την υλική και ιστορική πραγματικότητα (θρησκευτικών, ιδεαλιστικών κοινωνικών θεωριών ή ιδεαλιστικών ερμηνειών θεωριών των θετικών επιστημών), ξεκινά από μικρή ηλικία και καλύπτει όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Παράλληλα, οι θεωρίες συνωμοσίας - μια από τις εκδηλώσεις του ανορθολογισμού - χρησιμοποιούνται ως εργαλείο αποπροσανατολισμού των εκμεταλλευομένων, είτε τις υιοθετήσουν, είτε αντιπαρατεθούν με αυτές στο πλαίσιο της αστικής λογικής. Είτε δηλαδή δεχτούν να δαιμονοποιήσουν κάποιους ανθρώπους ή κοινωνικές ομάδες, που φταίνε τάχα για όλα και ενάντια σ' αυτούς πρέπει να στραφούν όλοι οι «πεφωτισμένοι», είτε το αρνηθούν. Οι θεωρίες συνωμοσίας χρησιμοποιούνται για να χάσουν από τα μάτια τους οι καταπιεζόμενοι την πραγματική συνωμοσία, τη διεύθυνση της κοινωνίας από την ισχνή μειοψηφία των κεφαλαιοκρατών, σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των εργαζομένων και γενικότερα των λαϊκών στρωμάτων. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι αστικές κυβερνήσεις, εμφανιζόμενες ως εκφραστές της επιστημονικής αντίληψης των πραγμάτων, εργαλειοποιούν τις θεωρίες συνωμοσίας και για να πείσουν ότι όποιος δεν είναι μαζί τους είναι «αρνητής της πραγματικότητας».
Προαγωγοί του ανορθολογισμού
Αλλά πραγματικά, παίρνοντας ως παράδειγμα την ελληνική κυβέρνηση, πόσο επιστημονικά βασισμένη ήταν η στάση της - πάντα υποτίθεται με βάση τις προτάσεις της επιτροπής των ειδικών επιστημόνων - όταν μετά από το αυστηρό λοκντάουν της άνοιξης του 2020, ξαφνικά οι μολυσμένοι με κορονοϊό τουρίστες δεν αποτελούσαν κίνδυνο αναζωπύρωσης της πανδημίας; Οπως δεν αποτελούν και τώρα που αρχίζει να διαδίδεται το πιο μεταδοτικό στέλεχος Δέλτα (ινδική μετάλλαξη); Πόσο επιστημονικές ήταν οι αναλύσεις ότι όσο περισσότερα παιδιά είναι μέσα στην τάξη, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος; Πόσο επιστημονικές ήταν οι παλινωδίες των περιορισμών με στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μεγαλοξενοδόχων, των αεροπορικών εταιρειών και άλλων ενδιαφερομένων; Πόσο πειθόταν ο εργαζόμενος για την αλήθεια σχετικά με την πανδημία, όταν του έλεγαν ουσιαστικά ότι στη δουλειά δεν κολλάει ο κορονοϊός, ούτε και στα «παστωμένα» από κόσμο λεωφορεία; `Η όταν αποφάσιζαν για τους υγειονομικούς διαφορετικό χρονικό διάστημα επιστροφής στη δουλειά μετά από νόσηση από COVID-19, σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους; `Η όταν διέκοπταν ή ξανάρχιζαν τη διά ζώσης διδασκαλία στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, χωρίς να έχει αλλάξει τίποτα, ή επαναφέροντας τον αριθμό των μαθητών μέσα στην τάξη από τους 15 στους 25; Οταν έκλειναν δραστηριότητες με 1.000 κρούσματα και τις ξανάνοιγαν με 3.000; Οταν γενικά έκαναν «λάστιχο» τα υγειονομικά πρωτόκολλα, ανάλογα με τις κάθε χρονική στιγμή ανάγκες μερίδων του κεφαλαίου και τη σταθερή αποφυγή από μέρους της κυβέρνησης να πάρει τα απαραίτητα μέτρα δημόσιας υγείας; Η κυβέρνηση επικαλούμενη τους επιστήμονες της επιτροπής, με τη στάση της, υπονόμευσε το κύρος της επιστήμης στη συνείδηση των ανθρώπων, δημιούργησε έδαφος για τη διάδοση θεωριών συνωμοσίας.
Ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει
Μια απ' αυτές τις θεωρίες, που ξεφύτρωσε τον Μάρτη του 2020 ήταν ότι η COVID-19 προκαλείται από τις ραδιοσυχνότητες του 5G, με πρόμαχό της έναν γιατρό, τον Τόμας Κάουαν. Αν και δεν υπάρχει καμιά σχετική απόδειξη, ούτε είναι δυνατό μια ακτινοβολία να δημιουργήσει ένα μικρόβιο και η COVID-19 ήδη εκδηλωνόταν και σε μέρη, όπου δεν υπήρχε ανάπτυξη δικτύων 5G, η θεωρία αυτή έγινε αιτία (ή ίσως πρόφαση, δεδομένων των μονοπωλιακών ανταγωνισμών με την Κίνα που προμήθευε έως τότε πολλές χώρες με εξαρτήματα δικτύων 5G), για την πυρπόληση 87 πύργων κινητής τηλεφωνίας 5G στο Ηνωμένο Βασίλειο και αρκετών άλλων σε άλλες χώρες. Λίγο αργότερα, το ντοκιμαντέρ «Plandemic», με κεντρικό τον ρόλο της ιολόγου Τζούντι Μίκοβιτς, διέδωσε από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης σε εκατομμύρια ανθρώπους την άποψη ότι ο κορονοϊός ήταν μια καλοσχεδιασμένη απάτη. Ακολούθησαν οι υποτιθέμενες «θεραπείες» με υδροξυχλωροκίνη, ιβερμεκτίνη, βιταμίνη D και εναλλακτική ιατρική, που υποστηρίχτηκαν από διάφορους γιατρούς και ερευνητές, κάποιοι από τους οποίους φαίνεται να σχετίζονταν άμεσα με τις εταιρείες παραγωγής των συγκεκριμένων προϊόντων, όπως και ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, φανατικός υπέρμαχος της υδροξυχλωροκίνης ως φαρμάκου για τον κορονοϊό. Ακόμη και σήμερα που ο εμβολιασμός έχει αποδείξει ότι σώζει εκατομμύρια ζωές σε όλη την υδρόγειο, ομάδες όπως η λεγόμενη «Παγκόσμια Συμμαχία Ιατρών», στην οποία συμμετέχουν και κάποιοι σεβαστοί - τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα - επιστήμονες, διαδίδουν παραπληροφόρηση και αστήριχτες θεωρίες σχετικά με την ανοσοποίηση.
Ανεξάρτητα από τα κίνητρα καθενός απ' αυτούς τους επιστήμονες που έγιναν σημαιοφόροι τέτοιων θεωριών, στα βίντεο με τα οποία τις προωθούν παρουσιάζονται ως ειδικοί, που δεν φοβούνται να αντιπαρατεθούν στην εξουσία, να πουν την αλήθεια στον κόσμο. Οι ψευδοεπιστημονικοί ισχυρισμοί τους είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα άντλησης επιχειρημάτων από το κύρος, όπου η υποστήριξη ενός ειδικού χρησιμοποιείται για να δικαιώσει θεωρίες και απόψεις, που δεν υποστηρίζονται από τα δεδομένα. Οι επιστημονικοί ισχυρισμοί δεν προκύπτουν από το κύρος των επιστημόνων που τους διατυπώνουν, αλλά από το βάρος των στοιχείων που βρίσκονται πίσω τους. Αντίθετα, η ψευδοεπιστήμη τείνει να επικεντρώνει στη γνώμη κάποιων «γκουρού» και όχι στη θέση της επιστημονικής κοινότητας ως συνόλου. Ομως το επιστημονικό κύρος δεν προκύπτει από το όνομα που έχει κάνει ο επιστήμονας, αλλά από την ακρίβεια που η θεωρία του αντανακλά τη φυσική πραγματικότητα, όπως αποτυπώνεται στις μετρήσεις και τα δεδομένα. Η υιοθέτηση περιθωριακών θέσεων με αποκήρυξη της επιστημονικής μεθόδου κάνει οποιαδήποτε επιτεύγματα και φήμη να μη σημαίνουν απολύτως τίποτα. Οι κύκλοι των συνωμοσιολόγων χρησιμοποιούν την επιστημονική «αύρα», ώστε να απομακρύνουν την προσοχή από το γεγονός ότι το προϊόν τους (συνήθως κάποιο βίντεο) γεννήθηκε ακριβώς μέσα σε αυτούς τους κύκλους.
«Πηγές»
Η ήδη πολύχρονη μαζική διάδοση μη διασταυρωμένων πληροφοριών μέσω των ΜΚΔ και γενικότερα του διαδικτύου έχει αλλοιώσει τα κριτήρια εκτίμησης της αξιοπιστίας αυτών των πληροφοριών από πολλούς ανθρώπους. Αυτοί που διαδίδουν ανυπόστατες θεωρίες αξιοποιούν παράλληλα την τάση να υιοθετήσει κανείς εύκολα κάτι που φαίνεται να στηρίζει την ήδη διαμορφωμένη άποψή του. Ως αποτέλεσμα, οι επιστήμονες που κινούνται στο περιθώριο γίνονται εύκολα «πηγή» για εκείνους που αρνούνται γενικώς τις μάσκες, τα λοκντάουν και τον εμβολιασμό. Την επισήμανση της έλλειψης αποδείξεων γι' αυτές τις θεωρίες, την απορρίπτουν ως προσπάθεια συγκάλυψης της αλήθειας, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ολόκληρο το «ιατρικό κατεστημένο».
«Επιστήμη» και «επιστήμονες» δεν είναι ένα και το αυτό. Οι μεμονωμένοι επιστήμονες κάθε άλλο παρά είναι αλάνθαστοι. Μπορεί να κάνουν ακόμη και ανόητα λάθη στις μετρήσεις ή στους υπολογισμούς, που θα τους οδηγήσουν σε λαθεμένα συμπεράσματα. Μπορεί οι ιδεοληψίες τους να τους κάνουν να προσαρμόσουν τα δεδομένα στις προκαταλήψεις τους. Μπορεί να ακολουθήσουν τον δρόμο του χρήματος ή της φήμης. Η επιστήμη είναι η συστηματική μέθοδος διερεύνησης, κατά την οποία τα συμπεράσματα σχηματίζονται στη βάση του συνόλου των δεδομένων. Οι επιστημονικές θεωρίες πρέπει να είναι ελέγξιμες και εκείνες που δεν αντέχουν στη βάσανο του μη προκατειλημμένου ελέγχου να απορρίπτονται.
Ελάχιστο έδαφος θα έβρισκαν οι θεωρίες συνωμοσίας και ο κάθε ανορθολογισμός στον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, στο σύστημα που οι παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου κατευθύνουν με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό την παραγωγή, κάνοντας την οικονομία μια λογική λειτουργία, χωρίς τους «φερετζέδες» και τα «φούμαρα» των αστικών οικονομικών θεωριών, που διαψεύδονται πάλι και πάλι από τη ζωή, αλλά επιμένουν ότι μπορούν να ισορροπήσουν το ανισόρροπο και σάπιο καπιταλιστικό σύστημα. Στον σοσιαλισμό, η διάδοση της επιστημονικής κοσμοθεωρίας σε πλατιές λαϊκές μάζες θα αφαιρέσει έδαφος κάτω από τα πόδια κάθε είδους και μορφής ανορθολογισμού. Αλλά και μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού, η ευρύτερη διάδοση της κομμουνιστικής ιδεολογίας, η ταξική συνειδητοποίηση περισσότερων εργαζομένων, μπορούν να συμβάλουν ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μην πέφτουν θύματα αστήριχτων απόψεων, λιγότεροι επιστήμονες να γίνονται τροφοδότες αντιεπιστημονικών θεωριών.
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»
