Από το πρώτο κύμα της πανδημίας COVID-19, πολλοί απ' όσους αρρώστησαν, παραπονιούνταν για πλειάδα συμπτωμάτων, που επέμεναν μήνες μετά την ανάρρωσή τους, όταν πια ο κορονοϊός δεν ανιχνευόταν στον οργανισμό τους. Ανάμεσα στα συμπτώματα αυτά η κόπωση, το εύκολο λαχάνιασμα, η «θολούρα» στο μυαλό και η δυσκολία συγκέντρωσης, η αδύναμη μνήμη, οι ταχυκαρδίες, η ναυτία, η διάρροια, οι μυικοί πόνοι και ο επαναλαμβανόμενος πυρετός. Στον ένα χρόνο που πέρασε από την ανακήρυξη του νέου κορονοϊού σε πανδημία, ο SARS-CoV-2 μόλυνε περισσότερους από 100 εκατομμύρια ανθρώπους. Μέσα σε έναν κόσμο καπιταλιστικό, με τις κυβερνήσεις να μην παίρνουν μέτρα ελέγχου και περιορισμού της πανδημίας και να ρίχνουν όλο το βάρος στην ατομική ευθύνη, ο ιός σκότωσε περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια και η εκατόμβη συνεχίζεται καθημερινά. Ομως, απ' ό,τι φαίνεται η πανδημία αφήνει και ένα ύπουλο υστερόγραφο: μια κάπως ασαφή συλλογή προβλημάτων υγείας, που δεν είναι εύκολο να συνδεθεί ξεκάθαρα με την COVID-19 και που μπορεί να διαρκεί για βδομάδες ή και μήνες, ακόμη και σε νέους υγιείς ασθενείς, που πέρασαν την αρρώστια ελαφριά.
Υπαρκτή
Αντιμετωπίζοντας την πνιγηρή κατάσταση που προκαλεί η μεγάλη αύξηση νοσηλευόμενων και διασωληνωμένων, οι υγειονομικοί στο πεδίο δεν έχουν ούτε χρόνο, ούτε ενέργεια, για να ψάξουν αν τα ασαφή ως προς την αιτία τους συμπτώματα, που αναφέρουν κάποιοι πρώην ασθενείς COVID σχετίζονται με την ασθένεια αυτή ή οφείλονται σε κάτι άλλο. Ομως, όπως είπε σε διεθνές φόρουμ για την COVID «μακράς διάρκειας» ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Τέντρος Αντανόμ, «τους τελευταίους μήνες συσσωρεύονται αποδείξεις για τις μακρόχρονες επιπτώσεις της COVID-19». Στο ίδιο φόρουμ, ο ανοσολόγος του Ιμπίριαλ Κόλετζ του Λονδίνου Ντάνι Αλτμαν ανέφερε ότι κατά την εκτίμησή του ίσως ήδη υπάρχουν πολύ πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, που υποφέρουν από μακρά COVID.
Σύμφωνα με την εντατικολόγο γιατρό Κάρολιν Μπάρμπερ, η μακρά COVID δεν είναι ούτε καλά προσδιορισμένη, ούτε καλά κατανοητή, κατά ένα μέρος, επειδή η σχετική ερευνητική βάση είναι ακόμη στα σπάργανα. «Οπως το βλέπω εγώ, φαίνεται ότι τα μετά COVID συμπτώματα τείνουν να είναι πιο διαδεδομένα, πιο σοβαρά και πιο μακράς διάρκειας απ' ό,τι σε άλλες ιογενείς ασθένειες, όπως η γρίπη», λέει ο Τίμοθι Χέντρικ, ανοσολόγος του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο. Ενα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι πόσο διαδεδομένο είναι αυτό το μετά COVID σύνδρομο. Μια από τις μεγαλύτερες μελέτες, αυτή του Κίνγκς Κόλετζ του Λονδίνου, που αφορούσε 4 εκατομμύρια διαγνωσμένους με κορονοϊό Βρετανούς, έδειξε ότι το 10% δήλωσε παραμένοντα συμπτώματα για ένα μήνα, ενώ 1,5% με 2% μέχρι και τρεις μήνες αργότερα. Στους ασθενείς που δήλωσαν συμπτωματολογία μακράς COVID, οι γυναίκες ήταν διπλάσιες από τους άντρες και ο μέσος όρος ηλικίας ήταν τα 45 χρόνια.
Μια μη επιβεβαιωμένη μελέτη με 139 υγειονομικούς που αρρώστησαν από κορονοϊό και ανάρρωσαν, διαπίστωσε ότι 10 βδομάδες μετά τα αρχικά συμπτώματα, το 37% διαγνώστηκε με μυοκαρδίτιδα ή μυοπερικαρδίτιδα, παρότι λιγότεροι από τους μισούς είχαν εκδηλώσει σχετικά συμπτώματα τη χρονική στιγμή που ελέγχθηκαν. Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη ουλώδους ιστού στους πνεύμονες, μπορεί να είναι η εξήγηση για το εύκολο λαχάνιασμα, λόγω μειωμένης πρόσληψης οξυγόνου. Μελέτη σε αναρρώσαντες από μέτρια COVID διαπίστωσε ότι το 60% συνέχιζε να έχει προβλήματα σχετιζόμενα με τους πνεύμονες τρεις μήνες μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, 70% εμφάνιζε μη κανονικά ευρήματα στις αξονικές τομογραφίες και το 25% έδειχνε εμφανώς μειωμένη λειτουργία των πνευμόνων.
Νευρολογικές επιπτώσεις
Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι νευρολογικές επιπτώσεις της μόλυνσης από τον ιό, η διακοπή νευρωνικών συνάψεων και γενικότερα η παρέμβασή του στην εγκεφαλική λειτουργία, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος, κατάθλιψη, αϋπνία, τραύλισμα, ψύχωση, μανιοκαταθλιπτικά επεισόδια, εγκεφαλικά επεισόδια ή εγκεφαλίτιδα. Αρκετοί ιοί, όπως ο SARS-CoV-1 (που προκάλεσε την επιδημία SARS), ο HIV (Εϊτζ), ο κορονοϊός του MERS, ο ιός της πολιομυελίτιδας και ο ιός της ανεμοβλογιάς είναι ικανοί να προκαλέσουν καθυστερημένες νευρολογικές επιπτώσεις.
Παρότι έρευνες με βαριές περιπτώσεις COVID-19 έδειξαν ότι ο νέος κορονοϊός ακολουθώντας την οδό του οσφρητικού νεύρου ή και άλλες οδούς μπορεί σε βαριές περιπτώσεις να εισέλθει στον εγκέφαλο, ερευνητές θεωρούν ότι για τα περισσότερα νευρολογικά συμπτώματα και ιδίως για τα μακράς διάρκειας, φαίνεται να ευθύνεται περισσότερο η έντονη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, κατά την οποία «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά»... Κατά μία άλλη εκδοχή, ακόμη κι αν ο ίδιος ο ζωντανός ιός δεν μπορεί να διαπεράσει τον εγκεφαλικό φραγμό, ίσως κάτι τέτοιο να πετυχαίνει μια από τις πρωτεΐνες των ιών, που πεθαίνουν και αποδομούνται. Μεταξύ 62.000 Αμερικανών, που διαγνώστηκαν με COVID-19, τρεις μήνες αργότερα εμφανίστηκαν σχεδόν διπλάσιες περιπτώσεις ψυχιατρικών διαγνώσεων, απ' ό,τι σε περιπτώσεις άλλων ιατρικών παθήσεων με νευρολογική επίδραση. Οι γιατροί δεν έχουν καταλήξει στα αίτια αυτού του φαινομένου, το οποίο δεν αποκλείεται να σχετίζεται και με την ψυχολογία που δημιουργεί η μόλυνση από μια δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια, που σε απομονώνει από τους δικούς σου ανθρώπους για βδομάδες. Ιδιαίτερα ανησυχητική, όπως τονίζει ο Κάρλος ντελ Ρίο, του πανεπιστημίου Εμορι, είναι η διαπίστωση ότι συμπτώματα COVID «μακράς διάρκειας» αρχίζουν να αναφέρουν και μικρά παιδιά που ανάρρωσαν από κορονοϊό.
Η αποφυγή θανάτων είναι οπωσδήποτε το πρωτεύον σε μια πανδημία σαν την COVID-19, αλλά και η αποφυγή εξαρχής της μόλυνσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού θα έπρεπε να ήταν επίσης προτεραιότητα, που σημαίνει μέτρα προστασίας στους χώρους εργασίας, στα μέσα μεταφοράς, στην εκπαίδευση, ενίσχυση των δημόσιων δομών Υγείας και του υγειονομικού προσωπικού. Μέτρα που δεν πάρθηκαν και δεν παίρνονται. Και τώρα που υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια, σημαίνει εξασφάλιση το ταχύτερο επαρκών ποσοτήτων από όλα τα διαπιστωμένα ως αποτελεσματικά εμβόλια, ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο ο αριθμός επιπλέον ανθρώπων, που θα νοσήσουν από κορονοϊό. Το φάρμακο - εμπόρευμα και η χρήση του ως γεωπολογικό όπλο στον καπιταλιστικό ανταγωνισμό δεν επιτρέπουν ούτε αυτό. Σημαίνει επίσης κρατική φροντίδα, ώστε όλοι όσοι νόσησαν και εμφανίζουν συμπτώματα «μακράς διάρκειας» COVID - ειδικοί δεν αποκλείουν να είναι 1 στους 20 ή ακόμη και 1 στους 10 - να έχουν εξασφαλισμένη περίθαλψη, αλλά και εισόδημα, καθώς είναι φανερό ότι δεν είναι δυνατό να εργαστούν αμέσως κανονικά, οι δε άνεργοι δεν μπορούν να αναζητήσουν δουλειά (ακόμη κι αν υπήρχε διαθέσιμη).
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American Health & Medicine»
